تفاوت نگاه دین‌آنلاین به محیط زیست با دیگر رسانه‌ها
ابراهیم احمدیان(سرویس محیط زیست): در ایران امروز ما و بلکه شاید در جهان ما سرپا نگه‌داشتن رسانه‌های تحلیلی در برابر انواع و اقسام رسانه‌های نوپای جذابی که فضای مجازی را فتح کرده‌اند و دقیقه به دقیقه به‌روز می‌شوند و با هزار و یک ترفند توجه مردم را به خود جلب می‌کنند و چه بسا روش‌های پوپولیستی هم اتخاذ می‌کنند، آسان نیست. در این فضا به‌ویژه عنوان «دین» را هم با خود داشتن و مستقل و از میانه طی طریق کردن، سخت می‌نماید؛ «دین» ی که در چند دهه اخیر از سویی ابزار دست فعالیت‌های مخرب گروه‌های افراطی همچون طالبان و القاعده بوده و از سوی دیگر کوشیده شده تا به عنوان منشأ درد و رنج مللی معرفی شود که درگیر چنین گروه‌ها و قرائت‌های خشن از دین بوده‌اند. بسیار خرسندیم که در چنین فضایی سخت، دین آنلاین نه فقط توانسته است چند سال سر پا بایستد و از راه انتشار نظریه‌های اهل اندیشه با گرایش‌های گوناگون درباره موضوعات مختلف مرتبط با دین منشأ برکاتی شود بلکه نامی نیک نیز پیدا کند.
دین آنلاین چند سالی است با توجه به اهمیت موضوع محیط زیست و باور ما بر وجود «ارتباط دین با محیط زیست»، این موضوع را در یکی از سرویس‌های مهم خود گنجانیده و مقالات و یادداشت‌های خبری و تحلیلی منتشر کرده است. رویکرد کلی سرویس محیط زیست دین آنلاین در این حوزه، عقلی و فلسفی است چنانکه نگاه دیگر بخش‌ها و سرویس‌های دین آنلاین در باب خود دین هم بیشتر نگاهی آمیخته با نواندیشی فلسفی است تا سنت کلامی. دین آنلاین گرچه عنوان «دین» را با خود دارد، نگاه کلامی ـ دینی به موضوعات زیست‌محیطی ندارد. بخشی از کوشش ما متمرکز است بر یافتن (نه بافتن) شواهد و مستندات دینی برای یافته‌های فلسفی و علمی زیست‌محیطی. این بسیار متفاوت است با این که برای قرائتی خاص از دین درباره محیط زیست، استدلال‌های علمی و فلسفی برسازیم و یا بالعکس، و وارد وادی توجیهات کلامی شویم و توجیهات غریب و بعید از دین برای محیط زیست برسازیم.
اعتقاد ما بر این است که دین موضوعی حذف‌ناشدنی از ذهن و اندیشه و زندگی انسان است. دین از نیازهای روحی و روانی بشر است و اکثریت انسان‌هایی که هم‌اکنون بر این کره خاکی نفس می‌کشند به متافیزیک اعتقاد دارند. و بخواهیم یا نخواهیم، کره زمین و گیاه و نبات و جمادش در دست بشر است و فکر و اندیشه و دین او در سلامت این کره منحصر به فرد اثر مستقیم دارد. لذا در بهداشت اندیشه و رفتار بشر نسبت به زمین، دین و ظرفیت‌های دینی را نمی‌توان نادیده گرفت.
ما در سرویس محیط زیست دین آنلاین شاهکار نکردیم ولی سعی خود را کردیم تا نقش و بخشی کم‌تردیده‌شده از موضوع محیط زیست را نشان دهیم. ما مقالات و یادداشت‌هایی را منتشر کردیم که اولاً با استناد به یافته‌های علمی و تجربی بر ضرورت تجدید نظر و اصلاح عمل انسان در قبال محیط زیست و طبیعت تاکید کردند و ثانیاً نظر به رسالت دین آنلاین و نام و عنوان او، کوشیدیم تا ناسازگاری آموزه‌های دینی را با این ضرورت فوری و فوتی رد کنیم. اما ما به دلیل نبود بودجه مالی و دلایلی دیگر که جای ذکرشان نیست، به موضوعات و مباحثی شاید مهم‌تر اندک پرداختیم و آن، مباحثی نظری است درباره ارتباط پیدایش ادیان و کم و کیف آن‌ها با اقلیم‌ها و محیط زیست که این خود می‌تواند به شناخت بیش‌تری از دین یاری برساند. آیا خود ادیان نیز تحت تأثیر ویژگی‌های اقلیمی و زیست‌محیطی نبوده‌اند و نیستند؟ آیا تکوین و شکل‌گیری و تکامل عقاید و باورها و سنت‌های دینی متأثر از شرایط اقلیم‌های زمین نیست؟ آیا اقلیم را نمی‌توان به عنوان یکی از عوامل مهم در این عرصه بازشناسی نمود؟
برخی پژوهشگران معتقدند که زندگی انسان با حیوانات اهلی در طول هزاران سال، موجب بروز تغییراتی در انسان شده همان گونه که این زندگی مشترک موجب تغییر و اهلی شدن برخی حیوانات شده. آن‌ها به تأثیر متقابل میان انسان و حیوان باور دارند و به زبان استعاره می‌گویند تنها انسان نبود که حیوان را اهلی کرد بلکه آن حیوان نیز انسان را اهلی کرد. منظورشان این است که هر دو در یکدیگر موجب تغییراتی شده‌اند. در این باره بنگرید به آثار کسانی مانند دکتر کالین گرووز استاد باستان‌شناس و انسان‌شناس دانشگاه ملی استرالیا. اگر دین را موضوعی بدانیم که دست کم بخشی از کم و کیف آن متأثر از خود انسان است، و بپذیریم که اقلیم و محیطی که انسان در آن زیست می‌کند بر جسم و جان و فکر و اندیشه انسان اثر می‌گذارد، اقلیم و محیط زیست یک عامل مهم قابل مطالعه برای شناخت دین به حساب می‌آید. با چنین وضعیتی چگونه می‌توان منکر ارتباط دین با محیط زیست شد؟
دین آنلاین به عنوان یک رسانه تحلیلی در حوزه دین، چنین نگاهی به «دین و محیط زیست»(و موضوعات مرتبط با آن از قبیل حیوانات و گیاهان و آب و هوا) دارد و شاید همین وجه ممیزه سرویس محیط زیست دین آنلاین با سرویس محیط زیست دیگر رسانه‌ها است.
