مداحان اتاق فکر دارند
شرق در شماره امروز به نقد کتابی درباره دکتر شریعتی پرداخته و در کنار یادداشتی درباره نسبت عاشوراپروری و ستمگری، از اتاق فکر مداحان یاد کرده است.
روزنامه شرق در صفحه 10 یادداشت «شریعتی و تفکر گذشته ما» به قلم محمد زارع‌شیرین‌کندی در نقد کتاب «شریعتی و تفکر آینده ما»، اثر بیژن عبدالکریمی را منتشر ساخته و آن را واجد تمجیدها، تحسین‌ها و ستایش‌هایی واقعاً غلوآمیز از شریعتی دانسته و آورده است: «مؤلف معتقد است نه‌تنها تاریخ‌مصرف شریعتی نگذشته است، بلکه آینده تفکر در این سرزمین به اندیشه‌های او نیاز خواهد داشت یا دست‌کم از جنس اندیشه‌های او خواهد بود. ازجمله دلایلی که او برای این ادعا اقامه کرده، آن است که شریعتی تفسیری معنوی از جهان عرضه کرده و آینده عالم با باطل‌شدن عقاید تئولوژیک، ایدئولوژیک و متافیزیکال به سمت متفکران معنوی مانند شریعتی و تفکراتی از سنخ آرای او خواهد رفت.»
نگارنده که معتقد است اندیشه‌های شریعتی یک‌بار در انقلاب امتحان پس داده و جریان سیاسی و اجتماعی دوم خرداد ١٣٧۶ را نیز به وجود آورده است، تاکید می کند که جریان فکری شریعتی دیگر قوه و نیرویی در باطن نهفته ندارد که امکان و آینده داشته باشد و امکانات آنها در واقعیت متحقق شده است.
او در بخش دیگریاز این نوشتار، از هم ردیف دانستن شریعتی با بزرگانی چون نیچه، کی‌یرکگور، هایدگر، کربن توسط مولف این کتاب، انتقاد نموده و نوشته است: «شریعتی به‌عنوان کسی که نه از فرادهش فلسفی خویشتن آگاهی دارد و نه از سنت فلسفی غرب، چگونه می‌تواند با آن بزرگان غرب قیاس شود. مواجهه این بزرگان با فرهنگ فلسفی غرب، با یونان باستان، از روی آگاهی عمیق از ذات و باطن آن فرهنگ بوده و یک عمر چالش و کشاکش طاقت‌فرسا به همراه داشته است، اما چالش شریعتی با سنت فلسفی ما از موضع ناآگاهانه و عامیانه، یعنی از موضع عاطل‌وباطل دانستن فیلسوفان در تاریخ ما، بی‌فایده تلقی‌کردن فلسفه و تفکر فلسفی و در نهایت ضدیت با آن بوده است.»
نسبت عاشوراپروری و ستمگری
محمدتقی فاضل‌میبدی، عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم در سرمقاله امروز شرق، به موضوع «عاشورا در برابر بدعت‌ها» پرداخته و نخستین بدعت راه یافته در اسلام را خلافت به شکل سلطنت و انحصار در قدرت دانسته و معتقد است این امر، جامعه اسلامی را به سوی دورویی، نفاق، حق‌پوشی، سرگردانی، تملق‌پیشگی و در نهایت به راحت‌طلبی برده و کمتر کسی در برابر این بدعت‌ها و تحریف‌ها احساس مسئولیت می‌کند.
او با مروری بر سیاست های تبلیغاتی معاویه برای اهل شام و شیوه حکومت استبداری بنی عباس خاطرنشان ساخته است: «دریغ و درد اینکه بدعت‌های پیش از عاشورا پس از زمانی اندک و در عصر عباسیان بازگشت، اما این‌بار نه‌تنها به دست حاکمان، بلکه با کمک جاعلان حدیث و جاهلان به دین، از زبان پیامبر روایت‌ها ساختند که نه‌تنها عقل‌گریز که عقل‌ستیز بود. امامان را در حد غلو و خدایی بالا بردند تا از چشم مردم بیندازند. جریان عاشورا ماندگاری‌اش با شکل عزا و نوحه حفظ شد؛ اما به‌شکل واژگونه که از آن هیچ اثری برنمی‌خاست. مگر نه این بود که حقیقت عاشورا برای ستم‌ستیزی و ظلم‌زدایی برآمده بود؛ اما چرا امیرالمؤمنین‌های پس از معاویه و یزید و خلیفه‌های عباسی و عثمانی در کنار بزرگداشت عاشورا و عاشوراپروری ستم‌های بیشتری روا داشتند؟ و حقیقت عاشورا و تشیع، از عینیت جامعه و زمان به خلوت خانه تکایا و چند روز محرم بازگشت؟»
مداحان اتاق فکر دارند
این روزنامه در صفحه 1 گزارشی زیر عنوان «اتاق فکر مداحان» را به چاپ رسانده و در بخشی از آن از قول «روح الله بهمنی»، رئیس کانون و مدیرعامل خانه مداحان آورده است: «گاهی مداحان جمع می‌شوند، صحبت‌هایی می‌کنند؛ ولی اینکه یک نفر از بالا به‌طور دیکتاتوری دستور دهد و بگوید همه این کار را کنند، خیر این‌طوری نیست. اگر هم حرفی زده بشود یک اتاق فکر تشکیل می‌شود، همه نظرات‌شان را می‌دهند و در نهایت براساس خردجمعی تصمیم می‌گیرند…. در جلسات ما، در حد بضاعت سعی می‌شود که فرامین حضرت آقا رعایت شود.»
این گزارش در ادامه سخن دیروز «هاشم‌زاده‌هریسی» نماینده مجلس خبرگان در نقد عملکرد مداحان را با اهمیت دانسته و با اشاره به اینکه مداح مجتهد نیست، نوشته است: «نباید مردم را تکفیر کنیم؛ یک روز به این بگوییم شمر، فردا به آن یکی بگوییم، عمر سعد. اینها ظلم به امام حسین است. شمرها را زیاد نکنیم. بیایید دوستان امام حسین را زیاد کنیم، اگر همین منوال پیش برود، چیزی برای امام حسین باقی نمی‌ماند….»
این نوشتار در ادامه به موضوع برگزاری فوتبال تیم ملی در روز تاسوعا و موافقان و مخالفان آن و نیز کمک های شهرداری تهران به هیئات مذهبی پرداخته است.
تاسوعا، فوتبال و چشمان وهابی‌ها و سلفی‌ها
روزنامه شرق در صفحه 1 یادداشت «واقعه‌ای تاریخی با عنوان بازی ایران و کره‌جنوبی» به قلم محمد اصلانی، وکیل دادگستری را منتشر ساخته و با طرح این پرسش که چرا متدینان باید از برگزاری مسابقه فوتبال در روز تاسوعا ناراحت باشند؟ نوشته است: «وقتی دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت و در رأس آنها، وهابیت و سلفی‌ها، دوست ندارند پرچم برافراشته‌شده عزای حسینی و نام مبارک آن حضرت دیده و شنیده شود، چه اشکالی دارد سراسر استادیوم آزادی، منقش به پرچم‌های سیاه و عبارت‌های مبارک یاحسین(ع)، لبیک یاحسین و یاابالفضل‌العباس شود؟ چه اشکالی دارد روز تاسوعا تماشاچیان با پوشیدن پیراهن‌های مشکی به دنیا نشان دهند عزادار حسین(ع) و یاران باوفایش هستند؟»
او معتقد است این‌بار، چشمان وهابی‌ها و سلفی‌ها و دشمنان اهل بیت کور خواهد شد، وقتی ببینند به واسطه چنین رخدادی، نام مبارک و مطهر حسین‌بن‌علی (ع) و یاران باوفایش در استادیوم برده می‌شود.
آیت‌الله وحیدخراسانی: خون امام حسین(ع) فقط باید سرمایه حق شود
شرق در صفحه 6 بیاناتی از آیت‌الله وحیدخراسانی با عنوان «شناخت عاشورا» را بازتاب داده و از قول ایشان به این فرازها اشاره نموده است:
– جای تأسف است که ما در فهم قرآن و در فقه آن بسیار متأخریم، و در آن لطائف زیبایی که در کتاب خداست، آن‌چنان‌که شایسته است، فقاهتی نداریم.
– عاشورا برای هر کس که به امر تبلیغ مشغول است، مخزن تحصیل گوهر است. وظیفه چیست؟ آنچه هست در کلمات ائمه دین است. حرف زید و عمرو ارزش طرح ندارد. آنچه باید مُستند شما باشد فقط دو کلمه است: کتاب و سنّت. ببینید خدای متعال چه می‌گوید؟ و بیان معصوم چیست؟ به علوم آنها عالم شوید، اگر به علم معصومین(ع) عالم شوید و جاهلی را هرچند یک نفر، علم آموخته و هدایت و ارشاد نمایید، در رفیق اعلی با آنان هستید.
– خون سیدالشهدا (ع) را مال‌التجاره برای مقام و منصب این و آن نکنید. این خون فقط باید سرمایه حق شود و حق هم سه کلمه بیش نیست؛ حق اول: (فتَعَالَى اللهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ)، حق دوم: (هوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ) و حق سوم هم: «السَّلامُ عَلَى الْحَقِ الْجَدِید». نتیجه اینکه عاشورا فقط باید در سه کلمه صرف شود: خدا، دین خدا، امام زمان (عج).
زنان فیلسوف
این روزنامه در صفحه 10 همچنین به معرفی کتاب «کوگیتو: زنان اندیشه» پرداخته و درباره آن نوشته است: «این مجموعه با پیش‌چشم‌داشتن این گفته هیوم که «فیلسوف باش اما در همان گیرودار فلسفه‌ات، مردی باش»، مخاطب خود را به آن‌سوی فلسفه سوق می‌دهد آنجاکه حجاب جهل برداشته شده است.»
این کتاب، ترجمه چهار مصاحبه از کتاب «گفت‌وگوی کوگیتو با فلاسفه بزرگ» است که خود حاوی بیست مصاحبه با مهم‌ترین فیلسوفانی بوده که در مجله فلیفی کوگیتو بین سال‌های ١٩٨٧ و ١٩٩۶ منتشر شده بود. مصاحبه اول کتاب با مری وارناک، مصاحبه دوم با جین همپتن،گفتگوی سوم با مارتا نوسباوم و مصاحبه آخر کتاب نیز با نانسی کارترایت است.
دین در زمانه مدرن
روزنامه شرق در صفحه 10 سخنان مقصود فراستخواه در درسگفتارهای «دین در زمانه مدرن» را به نقل از خبرگزاری مهر بازنشر نموده و زیر عنوان «دین در دنیای مدرن» به نکاتی از او اشاره نموده است. در بخش هایی از این سخنرانی آمده است:
– چون دولت‌های متصدی مدرنیزاسیون و نهادهای متصدی توسعه بدکارکرد یا ناکارکرد می‌شوند مثلا رشد نابرابر و نامتوازن است، بی‌عدالتی‌ها وجود داشته و اقتدارگرا و خودکامه می‌شوند و درنتیجه سبب می‌شوند که نوعی بازخیز دین، بازخیز باورها، اعتقادات، فرهنگ، ارزش‌ها و نگرش‌های دینی، فعال می‌شود و اتفاقا در بستر آن اشکال هویتی دینی هم فعال می‌شود. این نظریه به نحوی می‌تواند بخشی از قضایا را درباره وضعیت دین در دنیای مدرن تبیین کند، توضیح می‌دهد که چطور است دین در دنیای مدرن هنوز وجود دارد.
– نظریه زنجیره حافظه بیان می‌کند تحول در کنار تکثر با شتاب وسیعی سبب شده که فراموشی جمعی نسبت به اسطوره‌ها و باورها به‌وجود بیاید و حافظه و به‌نوعی ثبات از بین رفته است…. انسان دچار تفرق وجودی شده است و تجربه دینی به‌عنوان یکی از نمادها و نشانه‌هایی که می‌تواند انسان را جمع کند عمل می‌کند.
– تجربه دینی به شما کمک می‌کند تا به وجود خود جمعیت بدهید و با این کار یک معنای اصطلاحی به هستی می‌دهد…. جهان درهم‌شکسته بدون کلیت و بدون نظم معنایی پابرجاست و اینجاست که نیاز به معنا و در نتیجه خاطرات دینی فعال می‌شود.
کتابی مهم در معرفی تاریخ فلسفه یونان
شرق در صفحه 11 به معرفی کتاب «کلیات تاریخ فلسفه یونان» اثر «ادوارد تسلر» پرداخته و این کتاب را یکی از مهم‌ترین کتب معرفی کننده تاریخ فلسفه یونان توصیف نموده است.
در بخشی از این گزارش می خوانیم: «بسیاری تسلر را پدر تاریخ فلسفه یونان می‌دانند و آثار او به عنوان مرجعی مهم برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه شناخته می‌شود. ازجمله در مجلد اول تاریخ فلسفه کاپلستون که در ایران نیز بسیار شناخته شده است، حدود ١۵ بار به این کتاب ارجاع داده شده است.»
از مشخصه‌های بارز این کتاب می‌توان به تأثیر فلسفه هگل بر گزارش و تحلیل تسلر از تاریخ فلسفه یونان اشاره کرد. در نظر تسلر فلسفه یونانی از عناصر مهم حیات عقلانی اروپا است و تأکید دارد سیر تکاملی آن را نمی‌توان جدا از فلسفه یونانی شناخت. تسلر گزارش خود را با این پرسش مهم آغاز می‌کند که چرا ١۴٠٠ سال پس از انحلال آخرین مدرسه از مدارس فلسفی یونان، هنوز فلسفه یونانی خوانده می‌شود؟
غریب‌پور: تعزیه اپرا است
این روزنامه در صفحه 14 گفتگوی رضا آشفته با «بهروز غریب‌پور» را زیر عنوان «تعزیه برابری می‌کند با اپرای غربی» به چاپ رسانده و معتقد است که او از موسیقی تعزیه بیشترین بهره‌برداری خلاقانه را کرده و در مجموعه اپراهای عروسکی خود داعیه اپرابودن تعزیه را دارد و این نکته‌ای است که در اپرای عاشورای او نمود بارزتری دارد.
غریب‌پور در بخش هایی از این گفتگو به این نکات اشاره نموده است:
– وجه تشابه اپرای غربی و تعزیه به عنوان اپرا در اینجاست که در سه مورد جمع‌بندی می‌شود. اول اینکه، متن باید منظوم باشد. دوم اینکه، متن منظوم باید قابلیت اجرای موسیقایی داشته باشد. سوم اینکه، کاراکترها و نقش‌ها باید به گونه‌ای بخوانند که حزن، اندوه و خشم را منتقل کنند. بنابراین تعزیه نوعی موسیقی همه‌جانبه است که از طفل و خردسال تا فرد خون‌خوار و خشن از نظر موسیقایی تکلیفشان روشن است.
– تعزیه مخزن عالی‌نگه‌داشتن ملودی و موسیقی ملی ما بوده است. حتی در طول زمان، در زمان قاجار، تعزیه متفاوت نیز حاصل این نگاه است که پس از دو ماه محرم و صفر، مردم از حزن و اندوه باید بیرون بیایند و به حالت عادی زندگی‌شان برگردند و دیگر جایی برای عزاداری و گریه و مویه نیست و در این حالت عادی زندگی نیز مردم همچنان نیازمند موسیقی شادی‌آور هستند.
– امیرکبیر می‌دانست که تعزیه در اختیار مردم است و می‌تواند با خرافات و نکاتی که در شأن تعزیه نیست، همراه شود؛ بنابراین به دنبال تنقیح در تعزیه و ویرایش آن برآمد و در کل، ١٢٠ نسخه تعزیه انتخاب شد که الان این اتفاق نیفتاده است و به صورت علمی در این زمینه کار نشده است و موسیقی آن نیز به امان خدا رها شده است.
– من هر جا اپرای عاشورا را برده‌ام و اجرا کرده‌ام، با آنکه آنها مسلمان نبوده‌‌اند و با تشیع نیز آشنایی نداشته‌‌اند، باعث تأثیر در تماشاگر شده است و متأثر از عظمت این موسیقی توصیفی و دراماتیک شده‌اند.
دیگر عناوین صفحه «اندیشه»:
یادداشت «سی رایت میلز: بدبینی فکر، خوش‌بینی اراده» با ترجمه حمید دیلمانی / منبع: ژاکوبن
«جامعه در متن تاریخ»؛ نگاهی به آثار سی. رایت میلز به فارسی
دیگر عناوین برگزیده «شرق» امروز:
حضور مداحان مشهور در دیدار ایران و کره/ غلام کویتی‌پور، عبدالرضا هلالی و علیزاده از جدی‌ترین گزینه‌ها برای برگزاری مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان (ع) در ورزشگاه آزادی و در عصر روز تاسوعا هستند.
