نگاهی به کتاب «خوانش بصری قرآن»؛ پژوهشی درباره آیات تصویری قرآن کریم

دین در گذشته به دلیل قلت اطلاعات انسان سنتی و ابزارهای اطلاع رسانی حضور پر رنگی را در جوامع از خود نشان می‌داد. عالمان دینی از هر دینی همواره بر صدر می‌نشستند و قدر می‌دیدند و تاثیر بسزایی در مردم داشتند. همه این موارد و بسیاری دیگر در دوران پیش مدرن اتفاق افتاده است. پس از سیطره علم تجربی و گسترش و قدرت روزافزون آن دینداران خود را با پدیده قدرتمند مواجه بودند که در مقابل دین هماوردی می‌طلبید.

داستان مقابله دین و علم داستان مفصلی است که در این مجال توان و بیان آن مقدور نیست، همین قدر مشخص است که پس از مدت ها دین به آرامی‌از صحنه خارج شد و علم یکه تاز میدان گردید و به تنهایی زمام امور عالم و آدم را به دست گرفت و در این دوران نگاه انسان مدارانه در جهان قدرت و قوت بسیار یافت. انسان تعطیلی کار خدا اوند را بر زبان جاری ساخت و بدین گونه خود مدیریت عالم را بر عهده گرفت. ورود تکنولوژی و آغاز جهان اطلاعات و کثرت داده‌ها و ابزارهای بیانی و گسترش راه های انتقال اطلاعات انسان را با حجم وسیعی از دانش روبه‌رو کرد که مدیریت بر آنها از مهم‌ترین ویژگی‌های این دوران شمرده می‌شود. دواعی دینداری در جهان مملو از اطلاعات نیازمند و تفسیر جدید از دین و کتب مقدس است.

قرآن کلام الهی است. این کلام برای فهمیده شدن در لسان پیامبر مکرم اسلام به زبان عربی نازل شده است. آنچه که تاکنون آمده تلاش ما برای ارتباط با زبان پیامبر است. یعنی برای فهم کلام پیامبر یا کلام خداوند ابتدا باید به زبان عربی تسلط یافت و سپس به فهم آنچه که او برای ما بیان نمودند کوشش کرد.

عموم مردم جهان به زبان عربی آشنا نیستند. مسئله این است که آیا بدون زبان عربی نیز می‌توان کلام الهی را فهمید یا خیر؟ کدام زبان عمومی‌ترین رابطه را با فهم قرآن کریم برقرار می‌کند؟ این کتاب در پی آن است تا از طریق زبانی دیگر که زبان قرآن در صورتی دیگر است رابطه فهم کلام الهی را با عموم مردم جهان فراهم آورد که از آن به زبان تصویر یاد می‌شود. به نظر می‌رسد قرآن پیام خود را به صورت تصویر ارائه دست و این صورت سازی‌ها گاه ذهنی، گاه عینی و گاه تخیلی است.

مهمترین صورت انتقال مفاهیم قرآنی از طریق خوشنویسی اسلامی‌نمودار شده است. به دلیل نهی استفاده از تصویر و نوع تلقی مردم زمانه خوشنویسی تنها تصویر روشن و عینی آیات قرآن در جهت گسترش و زیبایی‌های معنوی این کتاب شریف بوده است. اگرچه در ابتدا تنها به جنبه‌های اطلاع‌رسانی آن توجه می‌شد اما به مرور زمان جنبه‌های زیبایی‌شناسانه آن نیز به طور محدود و در حوزه خاص مورد توجه قرار گرفت هر چند که با نگاه تحلیلی در این حوزه ها فرسنگ‌ها فاصله داریم.

گسترش وسایل ارتباط جمعی و تغییر نگرش آدمیان در دریافت اطلاعات و نیز احیای دوباره تصویر سازی با شکل‌گیری شاخه‌های جدید آن یعنی گرافیک پیام رسان این موضوع را بیش از گذشته از اهمیت بیشتری برخوردار کرده است لذا چند دهه از تاریخ بشر به این امر اختصاص یافته است.

این تحقیق شامل بررسی میزان آیات تصویری قرآن کریم، شناخت اقسام تصاویر قرآنی اعم از ذهنی تخیلی و عینی، ارائه نمونه‌هایی از بصری سازی آیات جهت آموزش و انتقال اطلاعات است. شیوه این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای با نگاه توصیفی تحلیلی به آیات قرآن کریم است. از این رو پس از بیان کلیات و چیستی زبان تصویر نخستین گام استخراج آیاتی است که امکان بصری سازی آنها به سهولت قابل اجرا بوده است. تحلیل و ارائه مدل ساختاری و مدل گرافیکی گام بعدی این کار بوده که با استفاده از روش اینفوگرافی به منظور تولید آثار قرآنی صورت گرفته است.

کتاب «خوانش بصری قرآن» نوشته عباس صالحی با شمارگان 100 نسخه در ۱۷۸ صفحه از سوی انتشارات مثبت روانه بازار نشر شده است.
منبع: ایبنا