محسن جوادی: امام حسین (ع) را تنها در قاب کربلا نبینیم/ عاشورا محصول یک زندگی اخلاقی

در این نشست که با موضوع «آموزه‌های اخلاقی نهضت حسینی» انجام گرفت، دکتر جوادی اظهار کرد: امروزه هر گاه سخن از امام حسین (ع) به میان می‌آید شخصیت ایشان در واقعه عاشورا برجسته می‌شود اما نباید عناصر و مولفه‌های زندگی امام حسین (ع) که سرشار از آموزه‌های اخلاقی است از چشم دور بماند. چرا که این واقعه زاییده و محصول همان سبک زندگی است که اما در طول حیات داشته است.

وی ادامه داد: در کنار بزرگی و عظمت واقعه کربلا، آن چیزی که ما را شیعه امام حسین (ع) می‌کند، دیدن قطعات و عناصر زیست اخلاقی امام حسین (ع) در طول زندگی ایشان است.

ویژگی‌های قلبی شیعه امام حسین (ع) بودن

عضو هیئت علمی دانشگاه قم با اشاره به اهمیت معنای شیعه اهل بیت بودن، بیان کرد: همانطور که در روایت داریم روزی امام حسین (ع) در جواب فردی که خود را شیعه او می‌داند، می‌فرماید نگو من شیعه تو هستم بلکه بگو من محب تو هستم. چرا که برای شیعه ما بودن ویژگی‌های دیگری هم دارد.

وی با اشاره به روایتی از امام حسین (ع) ادامه داد: برای اینکه کسی شیعه امام حسین (ع) باشد غیر از این ابراز احساسات که نشان از عواطف ما به امام (ع) است باید قلب و رفتار آدمی ویژگی‌هایی داشته باشد.

همانطور که در این روایت بحارالانوار آمده است امام (ع) ادامه می‌دهد «از جمله قلبی که در آن غش، دغل، کینه و نفرت و دورویی و بی‌صداقتی باشد نمی‌تواند شیعه من باشد».

جوادی اضافه کرد: در کنار ویژگی‌های قلبی و ابراز عواطف و سیاه‌پوشی و عزاداری برای حضرت امام حسین (ع) باید نکاتی از زیست اخلاقی ایشان را سرلوحه رفتار و کردار خود قرار دهیم.

این پژوهشگر فلسفه اخلاق خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که باید در رفتار ما باشد «ظلم‌ستیزی» است که امام حسین (ع) این ویژگی را از پدر خود که قهرمان مبارزه با ظلم بوده، به ارث برده است. دفاع از مظلومان و کسانی که جز خدا پناهی ندارد، یکی از اساسی‌ترین خصلت‌های اباعبدالله است که ظهور و ثمره آن را در کربلا می‌بینیم.

وی افزود: بنابراین، کسی که اهل ظلم است یا ظلم را می‌بیند و دم نمی‌زند و یا ظلمی را می‌پذیرد، نمی‌تواند خود را پیرو امام حسین (ع) بنامد.

استاد تمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم با بیان اینکه نگاه به عاشورا نباید صرفاً نگاه به یک تصویر عاطفی باشد و باید پس زمینه اخلاقی منجر به آن را نیز دید، اظهار کرد: در روایتی دیگر، به نقل از امام حسین (ع) آمده است که اگر فردی دارای پنج ویژگی نباشد نمی‌توان او را آدم خوبی خواند.

وی این ویژگی‌ها را چنین برشمرد: کسی که عقل (تدبیر و تشخیص خوب و بد) ندارد. کسی که دین (بندگی و قبول یک نقطه مرجعی در آسمان و میل به تعالی هستی) ندارد. کسی که ادب (خوب انجام دادن امر درست) ندارد. کسی که حیا (شرم از انجام عمل ناشایست و شرم از گناه) ندارد و در نهایت کسی که رفتار درست ندارد.

جهاد فی‌سبیل‌الله، آخرین دوراهی

جوادی ثمره زندگی اخلاقی امام حسین (ع) را جهاد در راه خدا دانست و گفت: خیلی از اشارات امام حسین (ع) مبنی بر اصلاح دین و برافراشتن دوباره پرچم‌های اسلام عیناً در نهج‌البلاغه نیز آمده است.

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین پیام‌هایی که از زندگی اباعبدالله برداشت می‌شود، این است که زمانی که کسی احساس کند وجدان اجتماعی یک جامعه تخریب شده است، باید کاری کند که این وجدان جمعی به راه درست بازگردد.

از این منظر، جهاد فی‌سبیل‌الله که امام حسین (ع) خود آن را به انجام رساند، به عنوان یک حرکت بزرگ توانست وجدان‌های خفته را از انحرافات و هوا و هوس‌ها دور کند و آن را بیدار کند.

جوادی در ادامه با اخلاقی خواندن جهاد اباعبدالله (ع) گفت: جهاد امام حسین (ع) از این رو یک امر اخلاقی است که همه آن تحریف‌هایی که قبل از او به نام دین صورت گرفته بود، بر افتد و پرچم‌های اصیل دینداری برافراشته شود و هدف ایشان ایجاد جامعه‌ای بود که در آن مظلومان ایمنی داشته باشند که بتواند در سایه قانون و اخلاق شکایت به جایی ببرند.

کرامت انسان معیار زندگی است

عضو هیئت علمی دانشگاه قم ادامه داد: زندگی کردن یک خیر است. یعنی به لحاظ اخلاقی ارزشمند و شایسته تلاش است. اما گاهی انسان در یک دو راهی قرار می‌گیرد که به تعبیر امام حسین (ع)، از یک طرف زندگی در سایه یوغ لعامت، پستی، پوچی و بی‌معنایی و از طرف دیگر، زندگی (شرافتمندانه) به مثابه «مردن کریمانه» باشد.

وی افزود: از این رو است که امام حسین (ع) می‌فرماید مرا در دو راهی ذلت و مرگ کریمانه قرار داده‌اند. به همین خاطر، باید دانست که زندگی‌ای ارزش و معنا دارد که کرامت انسان در آن حفظ شود و غیر آن ارزشی ندارد.

جوادی تاکید کرد: لذا ما نباید از این نکته غفلت کنیم که امام حسین (ع) چنان حیات اخلاقی را پشت سر گذاشت که در اوج آن به چنین دو راهی بزرگ و انتخاب باشکوهی رسید که تاریخی و چراغ راه و الهام‌بخش همه آزادگان جهان شد.

استادتمام دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم یادآور شد: نباید امام حسین (ع) را تنها در قاب عاشورا ببینیم که تابلوی عظیمی هم است. بلکه باید ببینم چه چیزهایی در تاریخ اندیشه و گفتار و کردار امام (ع) است که چنین شخصیتی را می‌سازد که حادثه کربلا را رقم می‌زند.

جوادی ادامه داد: زندگی اخلاقی یک زندگی پیوسته و مستمر است. حتی ارسطو در کتاب اخلاق نیکوماخوسی می‌گوید «تا زمانی که کسی نمرده است نمی‌توان گفت خوب بوده است یا بد» و تا آخرین لحظه حیات ممکن است تغییر در انسجام شخصیتی او از منظر اخلاقی روی دهد.

وی در پایان گفت: در کنار غم و اندوهی که ما در حماسه کربلا تجربه می‌کنیم که تابلوی بزرگی از فضایل اخلاقی و عدالت و جوانمردی و فداکاری است، باید زندگی اخلاقی را که منجر به این ثمره عظیم می‌شود نیز به طور عمیق‌تر مد نظر قرار دهیم.