۲۲ شهریور؛ درگذشت آیت‌الله العظمی شیخ یوسف صانعی

آیت الله یوسف صانعی سال ۱۳۱۶ خورشیدی، در خانواده‌ای روحانی در روستای نیک‌آباد از توابع‌ جرقویه اصفهان متولد شد. پدربزرگ او ملایوسف از شاگردان میرزا جهانگیر خان قشقایی و میرزا حبیب‌الله رشتی به شمار می‌رفت.

یوسف صانعی سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه اصفهان شد و پس از گذراندن دروس مقدماتی سال ۱۳۳۰ به حوزه علمیه قم رفت. شیخ یوسف سال ۱۳۳۵ دروس سطح را به اتمام رساند و در امتحانات سطوح عالی، رتبه اول را احراز کرد و مورد تشویق آیت‌الله بروجردی قرار گرفت. او نقل می‌کند که در روز ۱۴ کلاس و مباحثه داشته است.

آیات جعفر سبحانی امام موسی صدر، و محمدتقی ستوده از اساتید دروس سطح شیخ یوسف صانعی بودند. او خارج فقه و اصول را هم در محضر اساتیدی چون آیات محمد محقق داماد، محمدعلی اراکی و عباسعلی شاهرودی آموخت و یک سال نیز در درس آیت‌الله سید حسین بروجردی حضور یافت. با این حال بیشترین حضور او در درس امام خمینی(ره) بود. یوسف صانعی از سال ۱۳۳۵ تا زمان تبعید امام خمینی(ره) به صورت مستمر در درسش شرکت می‌کردو درس فقه امام خمینی(ره) را به صورت کامل و به زبان عربی و بسیاری از درس اصولش را تقریر کرده است. او علاوه بر شاگردی، به منزل امام خمینی(ره) نیز رفت و آمد داشت و برای چند سال در عیدها و فاطمیه، کار پذیرایی از مهمانان امام را انجام می‌داد.

صانعی پس از تدریس چند دوره رسائل، مکاسب و کفایه الأصول، سال ۱۳۵۲ تدریس درس خارج اصول و سال ۱۳۵۴ تدریس درس خارج فقه را آغاز کرد. وی در ابتدای طلبگی و از روستای خود، منبر رفتن را شروع کرد. شیخ یوسف صانعی علاوه بر تبلیغ در مناسبت‌های تبلیغی، همچون ماه محرم و رمضان از سال ۱۳۴۰ تا سال ۱۳۵۸ش در آخر هفته‌ها از قم به تهران رفته و در آنجا سخنرانی می‌کرد.

شیخ یوسف صانعی حضوری موثر در مبارزات قبل از پیروزی انقلاب اسلامی داشت و از جمله حدود سی اعلامیه سیاسی و انقلابی را امضا کرد که اولین آنها، نامه‌ اعتراضی روحانیون قم به انتقال امام خمینی(ره) به نجف و آخرین آنها بیانیه مخالفت با بختیار بود. امام خمینی(ره) وی را اسفند ۱۳۵۸ به عنوان یکی از فقهای شورای نگهبان قانون اساسی منصوب کرد که البته پس از سه سال، در ۱۹ دی ۱۳۶۱ از آن شورا کناره‌گیری کرد و در همان تاریخ از طرف امام خمینی(ره) دادستانی کل کشور شد. او اردیبهشت ۱۳۶۴ از دادستانی استعفا داد و محمد موسوی خوئینی ها جایگزینش شد.

یوسف صانعی که از اعضای نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری بود، پس از پایان این دوره و کناره گیری از کلیه مناصب حکومتی به قم رفته و درس خارج خود را ادامه داد و سال ۱۳۷۲ رساله توضیح‌المسائل خویش را منتشر کرد.

وی از منظر فقهی خاصه در مورد حقوق زنان و غیرمسلمانان بسیار نوگرا بود تا جایی که از او با لقب فقیه نواندیش یاد می‌شود. وی معتقد بود باید از احتیاط‌های دینی کاست زیرا اسلام، شریعتی آسان است. از مهمترین فتاوای وی که نوآوری محسوب می شود اعلام کردن سیزده سالگی به عنوان سن بلوغ شرعی دختران و همچنین تساوی زن با مرد در قصاص نفس و اطراف و دیه است. البته وی معتقد به برابری دیه مسلمان و غیر مسلمان و همچنین تساوی آنها در بحث قصاص نیز بود.

کتاب‌های فقهی وی مانند رساله توضیح المسائل، استفتائات قضایی در ۲جلد، مجمع المسائل در ۳جلد توسط موسسه فقه الثقلین تدوین و چاپ شده است. مجموعه ۱۵ جلدی فقه و زندگی نیز شامل نظرات و استدلال‌های آیت‌الله صانعی در موضوعات مورد مناقشه فقهی است.

شیخ یوسف صانعی که به دلیل این دیدگاه های نوآورانه دینی و برخی نگاه های سیاسی اش در دهه آخر عمر از سوی وابستگان به برخی تفکرات خاص مورد اذیت و آزار قرار می گرفت، ۲۱ شهریور ۱۳۹۹ به دلیل شکستگی استخوان لگن در بیمارستان بستری شد و صبح ۲۲ شهریور درگذشت و روز بعد، پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی، براساس وصیتش در قبرستان شیخان قم در مجاورت زکریا بن آدم به‌خاک سپرده شد.