مرور مطبوعات / ملاحظات شرعی تفاوت دیه زن و مرد

شرق
 
شبکه‌های اجتماعی چه جایگاهی در میان کاربران دارند
هیتروپیای ایرانی
محمد آقاسی مدیر مرکز ایسپا در یادداشتی به افزایش اقبال مردم به شبکه‌های مجازی پرداخته است. وی ضمن اشاره به این‌که گرایش به شبکه‌های مجازی روز به روز رو به افزایش است، درباره تأثیر فیلترینگ تلگرام بر استفاده مردم از این پیام‌رسان می‌گوید: آخرین نظرسنجی ایسپا نمایانگر آن است که 79 درصد از استفاده‌کنندگان تلگرام قبل از فیلتر، به استفاده خود بعد از فیلتر نیز ادامه داده‌اند. مطابق یافته‌های نظرسنجی‌های ایسپا در فروردین 1397 پس از تلگرام با 58.5 درصد عضویت، اینستاگرام با 17.7 درصد و واتس‌آپ با 11.9 درصد در رتبه‌های دوم و سوم عضویت ایرانیان قرار دارد. در خردادماه و پس از فیلتر تلگرام، میزان عضویت در اینستاگرام به 32.2 درصد افزایش پیدا کرده است. همچنین استفاده‌کنندگان از واتس‌آپ نیز به حدود 25 درصد افزایش پیدا کرده است. این بدان معناست که تعداد کاربران اینستاگرام و واتس‌آپ در این بازه زمانی به حدود دو برابر افزایش پیدا کرده است.
نویسنده سپس از زاویه‌ای دیگر به شبکه‌های اجتماعی پرداخته و نوشته است: نوع زندگی جاری در شبکه‌های اجتماعی مجازی را می‌توان در اصطلاحی که میشل فوکو درباره فضای «هیتروپیایی» وضع کرده، گنجاند. «هیتروپیا» عنوانی است که او برای «فضای دیگر» یا «دیگر فضا» برگزیده بود؛ فضایی متفاوت و در مقابل «یوتوپیا» یا «آرمانشهر» است؛ فضایی که روایت‌های غیررسمی در حوزه‌های گوناگون مرتبط با زندگی روزمره یا «دگرروایت‌ها» در آن موج می‌زند.
 
تحلیل «علی یونسی» بر ماجرای سپنتا نیکنام
گاهی نظر یک کارشناس به یک تصمیم ملی بدل می‌شود
با رأی مجمع تشخیص مصلحت نظام و بازگشت «سپنتا نیکنام»، منتخب زرتشتی مردم یزد به شورای شهر، اختلاف یک‌ساله شورای نگهبان و مجلس بر سر حضور اقلیت‌ها در شورای شهر به پایان رسید. در همین خصوص، شرق در شماره امروز خود یادداشتی به قلم حجت‌الاسلام «یونسی» معاونت رئیس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی به چاپ رسانده است.
یونسی در بخشی از این یادداشت می‌نویسد: ‌همه اقلیت‌های دینی ما می‌توانند همان‌طور که نماینده مجلس می‌شوند و به نوعی نماینده کل مردم هستند، در شورای شهر هم عضویت پیدا کنند. ما این را از مصادیق سلطه کفار بر مسلمانان نمی‌دانیم چراکه زرتشتیان را اساسا کافر و مشرک نمی‌دانیم بلکه آنان را اهل کتاب می‌دانیم، پس با همان مضمونی که قرآن اهل کتاب را دعوت کرده که برای اعتلای توحید عمل کنند، به آنان نگاه می‌کنیم.
وی درباره اهل‌سنت نیز می‌گوید: ‌در حوزه مذاهب، کسانی که با هم‌وطنان اهل‌سنت مشکل دارند؛ باید بدانند که با اهل‌سنتی مخالفت می‌کنند که به واقع عاشق اهل‌بیت و ایران هستند و با کمک آنان حتی می‌توان جریان‌های افراطی و خشونت‌طلب، مثل داعش و وهابیت را شکست داد و امنیت مرزهای جمهوری اسلامی را تأمین و تضمین کرد، پس آنان خطرناک نیستند.
 
دو انقلاب ویتگنشتاین
شرق به مناسبت انتشار «فلسفه پسین ویتگنشتاین» اثر اوسوالت هنفلینگ به ارائه گزارشی از فلسفه متأخر ویتگنشتاین بر اساس تحلیل هنفلینگ نویسنده این کتاب پرداخته است.
در بخشی از این نوشتار آمده است: بسیاری لودویگ ویتگنشتاین را در کنار مارتین هایدگر از بزرگ‌ترین فیلسوفان قرن بیستم می‌دانند. ویتگنشتاین تنها فیلسوفی است که دو بار در تفکر فلسفی انقلاب به پا کرد. از زمان مرگ ویتگنشتاین در سال 1951 او به چهره‌ای محوری در فلسفه و بیرون از آن بدل شد، از تأثیر او بر فلسفه، زبان‌شناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روانشناسی گرفته تا علوم سیاسی، هنر و ادبیات.
نویسنده در ادامه به تفصیل درباره محتوای این کتاب تازه نشر یافته سخن گفته است.
 
دو مقاله از یاسپرس
شرق در نوشتاری دیگر به معرفی یک اثر فلسفی دیگر پرداخته که به‌تازگی در ایران ترجمه و منتشر شده است. اثر «عقل و ضدعقل در روزگار ما» نوشته یاسپرس فیلسوف آلمانی با ترجمه ضیاء تاج‌الدین از سوی نشر چشمه منتشر شده است.
در بخشی از این نوشتار آمده است: کارل یاسپرس (۱۸۸۳– ۱۹۶۹)، فیلسوف اگزیستانسیالیست و روان‌پزشک آلمانی، یکی از معماران اگزیستانسیالیسم معاصر و از اولین متفکرانی بود که اصطلاح اگزیستانسیالیست را به کار برد. بسیاری او را در زمره برجسته‌ترین فیلسوفان اگزیستانسیالیست و میراث‌دار سنت کانتی برای دفاع پرشورش از عقل می‌دانند. یاسپرس در ایران فیلسوف کاملا شناخته‌شده‌ای است و عمده آثار او در زمینه فلسفه را محمدحسن لطفی به فارسی ترجمه و منتشر کرده بود، ازجمله «آغاز و انجام تاریخ»، «افلاطون»، «اسپینوزا»، «سقراط»، «آگوستین» و «فلوطین».
 
انسان‌گرایی در اسلام
 انسان‌گرایی در میان اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان موضوع دیگری است که شرق به آن پرداخته است. وی در این نوشتار به طور ویژه به محمد ارکون اسلام‌شناس فرانسوی پرداخته است.
در بخشی از این نوشتار آمده است: محمد ارکون از بزرگ‌ترین اسلام‌شناسان فرانسه و استاد ممتاز دانشگاه سوربن بود. او از طرفداران نو‌گرایی و انسان‌گرایی اسلامی بود و خود را ناقد رادیکال سنت اسلامی، ایدئولوژی اسلامی و گفتار شرق‌شناسی سنتی تعریف می‌کرد و با بررسی رخدادها در سیاقی تاریخی و واسازی دوگانه‌های سنتی مبدع نظریه‌ای نو در این‌باره بود. او می‌کوشید سنت، متون و تاریخ اسلام را از چشم اندیشمندان رادیکال دوران خود از جمله لوسین فور، فرنان برودل، میشل فوکو و دریدا بخواند. ارکون در دوره‌ای پژوهش درباره اسلام را آغاز کرد که اسلام‌شناسی در دانشگاه‌های غربی بیشتر در انحصار رشته اسلام‌شناسی و شرق‌شناسی سنتی بود.
 
سند ۲۰۳۰ اجرا نمی‌شود
وزیر آموزش‌وپرورش پس از مدت‌ها در کنار دیگر مسائل مطرح در آموزش و پرورش، درباره سند 2030 گفت: سند ۲۰۳۰ سندی بین‌المللی است و فقط برای ایران نبوده که با توجه به ورود مقام معظم رهبری و تأکید ایشان در عملیاتی نشدن این سند، کاملاً از دستور کار این وزارتخانه خارج و متوقف شده است. خوشبختانه ما اسناد فرادستی قوی‌تر و غنی‌تری نسبت به سند ۲۰۳۰ داریم. اگر در مواردی گزارش شود که مدرسه‌ای به اجرای سند ۲۰۳۰ پرداخته است، تیم سه‌نفره‌ای که به منظور نظارت بر مدارس تشکیل شده، بدون سلسله‌مراتب به مدرسه وارد خواهد شد و بررسی خواهد کرد و با متخلف برخورد خواهد شد.
 
 
اعتماد
 
اهمیت حرکت‌های واگرا
آن خصیصه‌ای که ایران را در جهت توسعه‌پایدار و همه‌جانبه قرار می‌دهد، حرکت نیروهای جامعه‌مدنی و نهاد حکومت به سوی «حکمرانی در برگیرنده» است و این‌که در فضای حکمرانی «ایران برای همه ایرانیان» باشد. شما می‌توانید به این خصیصه نام‌هایی چون «دموکراسی مسوول و دربرگیرنده»، «توسعه سیاسی» یا «حکمرانی خوب» یا «ملی‌گرایی مدنی» نیز بدهید. توجه داشته باشید این آسیب‌شناسی مذکور یک بحث شخصی نیست بلکه خصیصه «حکمرانی دربرگیرنده» یک خواست تاریخی صدوپنجاه ساله است و در بیست سال گذشته از سوی «جریان حرکت اصلاح‌طلب ایران» نیز مورد توجه بوده است.
 نویسنده درباره این‌که چرا باید به حرکت‌های واگرا اهمیت داد، می‌نویسد: زیرا اولاً حرکت‌های واگرا یکی از عوامل مخرب «حکمرانی دربرگیرنده» و مانع تحقق هدف اصلاحات است. ثانیاً حرکت‌های واگرا یکی از عوامل تضعیف همبستگی ملی ایران است. ثالثاً بی‌توجهی به جریان‌های واگرا متاسفانه می‌تواند نیرویی در راستای ائتلاف ترامپ علیه تمامیت ایران قرار گیرد.
 
علیرضا سلیمی، نماینده اصولگرای محلات در مجلس:
کمک کنید نظام ریاستی فروبپاشد
علیرضا سلیمی نماینده اصولگرای محلات در مجلس در کنار پاسخ به سؤالات گوناگون، به بحث نوع نظام حکومتی پرداخته و گفته است: ما باید به سمت نظام پارلمانی برویم. هم‌اکنون یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های انتخاباتی دنیا، نظام انتخاباتی عراق است. نظامی که ما داریم یک دموکراسی بسیار قدیمی است که باید تغییر کند. مشکل بزرگ ما این است که انتخابات مجلس و دولت‌مان با فاصله دو سال از هم انجام می‌شود و تا دولت روی کار می‌آید و با مجلس هماهنگ می‌شود، مجلس تغییر می‌کند. بنابراین آرام آرام باید به‌سمت نظام پارلمانی برویم.
 
ایران
 
ناشناخته ماندن اورژانس اجتماعی آسیب‌ها را افزایش می‌دهد
اعتماد در شماره امروز خود به گفت‌وگو با معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری در خصوص وظایف اورژانس اجتماعی و پرداخته است.
وی در این گفت‌وگو درباره موضوع خشونت علیه زنان و کودکان می‌گوید: در این باره در سه محور کار کردیم. محور اول بحث حقوقی و تقویت قانون است. چرا که در این زمینه قانون وجود دارد و اینگونه نیست که الآن یک خلأ کامل قانونی داشته باشیم. البته در درون قانون هم ضعف‌هایی وجود دارد و هم یک نوع خللی هست که از آن می‌توان سوء استفاده کرد. محور بعد آموزش و توان‌افزایی خانواده‌ها است. نمی‌توانیم زنان را تفکیک کنیم، چون منشأ خشونت خیلی اوقات متأسفانه آقایان هستند. بنابراین در این موضوع باید نگاه متعادل جنسیتی داشت و کل جامعه را دید. یعنی ببینیم چرا این نوع خشونت‌ها شکل می‌گیرد؟ زمینه‌های شکل‌گیری آن چیست؟ بحث آموزش نیز بسیار مهم است.
 
میزگردی با حضور هادی خانیکی و مقصود فراستخواه
وقتی مردم جلوتر از روشنفکران‌شان گام برمی‌دارند
اعتماد میزگردی با حضور هادی خانیکی و مقصود فراستخواه درباره چرایی بی‌اعتنایی افکار عمومی به نخبگان اجتماعی ـ فرهنگی پرداخته است.
خانیکی به عنوان یکی از شرکت کنندگان در این میزگرد در پاسخ به این سؤال می‌گوید: واقعیت این است که در جامعه‌ای که «نهادهای مدنی» ضعیف‌ باشند و جای آن را گروه‌های اجتماعی، اصناف یا سلبریتی‌ها بگیرند شاهد «تغییر مرجعیت‌های فکری» خواهیم بود؛ چراکه آنچه به مرجعیت فکری و اجتماعی ثبات و قوت می‌بخشد «نهادهای مدنی» است.
مقصود فراستخواه هم می‌گوید: ما امروز سطحی از تکثر در گروه‌های مرجع می‌بینیم؛ انواع دسته‌های روشنفکری، انواع نحله‌ها، این در حالی است که در گذشته در فضای فکری و فرهنگی جامعه، این مقدار تکثر نبود؛ مثلاً در دهه چهل و پنجاه، شریعتی، بازرگان، آل‌احمد و کانون نویسندگان و مانند آنان به هرحال محدود بودند. تکثر مثل امروز نبود، آن دوره ایدئولوژی‌ها متولد می‌شدند و مدت ها اذهان را تسخیر می‌کردند اما امروز ایدئولوژی‌ها نقد می‌شود. نه اینکه فکر کنیم ایدئولوژی به پایان رسیده است اما در واقع این پایان‌ها، بیان‌های اغراق‌آمیزی از یک واقعیت هستند و آن، این است که ایدئولوژی‌ها مثل گذشته نمی‌توانند برای جامعه معرفت‌های کاذب ایجاد کنند.
 
راه دشوار برابری دیه
دیگر مطلب امروز اعتماد، چالش‌های تساوی دیه زن و مرد در گفت‌وگو با کارشناسان است. پروانه سلحشوری، رئیس فراکسیون زنان مجلس در این باره می‌گوید: طرح تساوی دیه زن و مرد در مرحله مطالعاتی  قرار دارد، هرچند که خودمان نیز بسیار اصرار داریم که استنباط چنین امری از روی مسائل فقهی صورت گرفته شده باشد. بر اساس نظراتی که جویا شده‌ایم؛ مشخص شده که علما در مورد مبحث دیه نظرات مشترکی ندارند. به گونه‌ای که در مقاله‌ای از یکی مراجع تقلید، استدلال‌های دینی محکمی در مورد تساوی دیه زن و مرد آمده بود که از آن نظرات هم برای گزارش مجلس استفاده شده است.
محمد کاظمی نایب‌رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید: مباحثی در مورد تساوی دیه زن و مرد مطرح است؛ اما  این امر به مسائل فقهی باز می‌گردد. بایستی فقهای کشور بررسی مجددی در احکام و احادیث و مستندات دینی داشته باشند و به نظرم خارج از عهده مجلس شورای اسلامی است. مقررات حاکم بر دستگاه قضایی کشور؛ فقهی و اسلامی است و نمی‌توان از منظر فقهی در مجلس  اظهار نظری داشته باشیم چرا که اصول فقهی مبنای مسائل جزایی و قانون مجازات اسلامی است.
حجت‌الاسلام علیرضا سلیمی عضو فراکسیون روحانیت مجلس شورای اسلامی نیز در همین زمینه می‌گوید: «بر اساس اصل چهارم قانون اساسی، تمامی قوانین و مقررات حاکم در نظام جمهوری اسلامی ایران، باید منطبق بر موازین اسلامی باشد. این اصل بیانگر لزوم هماهنگی  تمام قواعد قانونی حاکم، با موازین اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران است.
 
ملاحظات شرعی تفاوت دیه زن و مرد
مهران خوش‌سلوک وکیل پایه یک دادگستری دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی درباره تفاوت دیه زن و مرد می‌نویسد: تفاوت دیه در زنان و مردان را می‌توان در کارکرد اقتصادی آنان جست‌و‌جو کرد؛ اصل غلبه در جهان که نگاه به اکثریت می‌باشد؛ نان‌آوری را وظیفه مردان دانسته و تأمین مایحتاج و نفقه خانواده از دیرباز در جهان برعهده مردان بوده است.
در واقع کارکرد اقتصادی مرد باعث می‌شود در صورت فقدان وی، اولین آسیبی که به خانواده وارد شود، آسیب مالی بوده در صورتی که در صورت فقدان زوجه یا مادر اولین آسیبی که به کانون خانواده وارد می‌شود، آسیب شدید عاطفی خواهد بود که با هیچ وجه و مالی جبران‌پذیر نخواهد بود و با این وصف، تفاوت دیه زنان و مردان را می‌توان در کارکرد اقتصادی آنان در خانواده و جامعه جست‌و‌جو کرد.
 
مردی که از همه چیزخود گذشت
بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران
 رویا ظریفیان دانشجوی دکترای تاریخ در نوشتاری در ایران به بررسی حیات و فعالیت‌های بزرگ‌ترین واقف تاریخ معاصر ایران یعنی حاج حسین ملک پرداخته است.
وی درباره موقوفات این واقف نامدار که کتابخانه ملک از یادگارهای است، می‌نویسد: حاج حسین ملک، خشت‌های اول کتابخانه‌ خود را در حوالی سال 1279 هجری شمسی در مشهد گذاشت. چند سال بعد، کتابخانه را که اینک، انبوهی از کتاب‌های نفیس را در بر می‌گرفت، به تهران انتقال داد و در خانه پدری‌اش، جای داد. حاج حسین ملک علاوه بر صدها نسخه‌ خطی یا کتاب‌های چاپ سنگی، املاک و اموال فراوانی را نیز وقف این کتابخانه کرد تا پس از مرگ نیز، کتابخانه ‌او در مسیر توسعه و گسترش باقی بماند. در سال 1323 هجری شمسی، ملک، قطعه زمین بزرگی در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه خریداری و وقف کرد. علاوه بر این، در سال‌های بعد نیز، املاک و مستغلات دیگری را وقف آستان قدس رضوی کرد تا درآمدشان، برای این کتابخانه، هزینه گردد.
 
نگاهی به تاریخچه کتابخانه و موزه ملک
پسرانِ وقف
ایران نوشتاری دیگر درباره حاج حسین ملک آورده و به این بهانه نگاهی به تاریخچه کتابخانه و موزه ملک انداخته است.
در بخشی از این نوشتار آمده است: حاج حسین ملک از سال ۱۳۱۶ که رسماً موزه ملی ملک را افتتاح کرد با کارشناسان و متخصصان این حرفه در ارتباط بود و هرجا اثری نفیس می‌دید آن را خریداری کرده و به موزه اضافه می‌کرد. حاج حسین ملک به‌دلیل علاقه‌ای که به جمع‌آوری آثار کهن مثل سکه، فرش، قلمدان و… داشت، چنین آثاری خریداری کرده و نگه می‌داشت. کلکسیون تمبر و کلکسیون‌های قالی و تابلو و اشیای عتیقه از جمله پیراهن دستباف شاه عباس در موزه ملی ملک برای مشاهده و استفاده اشخاص علاقه‌مند قرار داده شده و محققان از آنها استفاده می‌کنند.
دیگر آثار نفیس موزه ملک عبارتند از: دوازده تابلوی منحصر به فرد از کمال الملک، سکه‌های نقره سلوکیه تا قاجار، سکه‌های طلا با دوره‌های تاریخی متفاوت، قلمدان‌های نفیس، تابلوهای رنگ روغن نقاش‌های ایتالیا، تابلوهای مینیاتور داخلی و خارجی، کشکول و تبرزن شاه عباسی، مرقعات شاهنامه فردوسی، کتیبه‌های قدیمی پرده خانه کعبه، نوشته‌ها و کنده‌کاری‌های رضا عباسی روی فلز و فرش‌های نفیس دوره‌های مختلف .
نویسنده در توصیف کتابخانه ملک نیز نوشه است: جمعاً کتابخانه، دارای ۱۸۳۶۹ عنوان نسخه اعم از مجموعه و منفرد است. از قدیمی‌ترین نسخ خطی این کتابخانه، جزئی از قرآن مجید به خط کوفی است که منسوب به حضرت امام حسن مجتبی(ع) است و بر پوست آهو نوشته شده است. کتب مهم عربی و اسلامی و تألیفات ابن سینا از دیگر کتاب‌های این مجموعه هستند. کتابخانه ملک دارای ۴۰۰۰مجلد کتاب لاتین به زبان فرانسه، انگلیسی، ایتالیایی و آلمانی است که اغلب آنها به زبان فرانسه هستند. قدمت کتاب‌های لاتین کتابخانه به ۱۰۰تا ۱۵۰ سال پیش می‌رسند.
 
«نه» اروپا به رشد افراطی‌گری و مهاجرستیزی
اتحادیه اروپا که به خاطر چالش‌های متعددش با یک رئیس‌جمهوری راستگرا و پوپولیست در امریکا؛ این روزها به مار گزیده‌ای می‌ماند که از ریسمان سفید و سیاه می‌ترسد، حمایت مالی خود را از حزب راست افراطی «اتحاد ملی» فرانسه به رهبری مارین لوپن قطع کرد. پارلمان اروپا این تصمیم را پس از آن گرفت که استیو بنن، مشاور ارشد سابق ترامپ در مصاحبه با «دیلی بیست» گفت، قصد دارد یک بنیاد سیاسی در اروپا تأسیس کند و به این وسیله یک انقلاب پوپولیستی راست‌گرا در سراسر قاره اروپا به پا کند.
اظهارات بنن درباره تأسیس یک بنیاد سیاسی افراط‌‌گرا در اروپا تنها دلیل برای قطع کمک مالی اتحادیه اروپا به حزب لوپن نبود و اروپا در سال‌های اخیر و در تمام انتخابات‌هایی که در این قاره برگزار شده نسبت به روی کار آمدن احزابی با گرایش‌های ناسیونالیستی و راست افراطی ابراز نگرانی کرده است.
 
رسالت
 
ابهامات تعریف رجل سیاسی – مذهبی
احمد رضا هدایتی در یادداشت خود به ابهامات موجود در تعبیر رجل سیاسی ـ مذهبی در قانون اساسی پرداخته و هشت ابهام را از این تعریف فهرست کرده و در پایان پیشنهاد داده است که: با همکاری دولت و مجلس، این تعاریف در مورد نمایندگان مجلس و حتی شوراهای اسلامی شهر و روستا نیز مشابه‌سازی و رابطه آنها (تعاریف) با کاندیداها این دو موضوع نیز مشخص شود.
 
در گفت و گو با حجت ‌الاسلام شریفی مطرح شد؛
دلایل غربت علوم انسانی
رسالت مصاحبه‌ای با حجت‌الاسلام شریفی ترتیب داده و با او درباره علوم انسانی در دانشگاه‌ها به گفت‌وگو نشسته است.
وی درباره دلایل ضعف علوم انسانی در کشور می‌گوید: ضعف علوم انسانی در کشور ما علل مختلفی دارد؛ یکی از این علل غفلت حوزویان است. در حوزه علوم انسانی از حوزویان بسیار انتظار می‌رود ولی حوزه هم به دلیل نیروهای کم و مسئولیت زیادی که پس از انقلاب داشته است نتوانسته این کار را به خوبی انجام دهد. از این عده کم، افرادی که در حوزه علوم انسانی تحقیق می‌کنند بسیار کم هستند.
وی درباره وضعیت رشته جامعه‌شناسی نیز می‌گوید: جامعه‌شناسی قرار بود جامعه را کنترل کند و راه‌حل‌هایی برای آسیب‌های اجتماعی ارائه دهد اما در حدود 200 سال پس از تولد جامعه‌‌شناسی در غرب و نظریه‌پردازی‌‌های مختلف با وجود صدها دانشگاه و دانشکده، کاری برای حل آ‌سیب‌های اجتماعی صورت نگرفته است. در کشور ما نیز برای حل آسیب‌های اجتماعی تحلیل‌های بسیاری صورت گرفته و کتاب‌هایی نوشته شده، حتی قوانینی در این زمینه وضع شده است. قوانین بسیار زیادی در عرصه‌های مختلف درباره آسیب‌های اجتماعی داریم، قوانینی در باره رشوه، زورگیری،‌ اعتیاد و قاچاق مواد مخدر داشته‌ایم ولی آسیب‌های اجتماعی پیچیده‌تر شده است.