مطهری و جدایی طیف نوگرای حوزه قم از مخالفان میانه‌رو

مطهری و جدایی طیف نوگرای حوزه قم از مخالفان میانه‌رو
روزنامه شرق در صفحه 1 یادداشت «نگاه مطهری و نائینی به مسئله حکومت در دوران جدید» به قلم مهدی قدیمی را منتشر ساخته و با تقسیم روحانیت پیش از انقلاب اسلامی ١٣۵٧ به سه دسته «قائلان به عدم دخالت در سیاست» همچون آیت‌الله خویی، آیت‌الله مرعشی‌نجفی و آیت‌الله سیداحمد خوانساری، «روحانیون مخالف و میانه‌رو» که درباره حکومت وقت، نگاه سلبی داشتند اما قائل به براندازی حکومت نبودند و «روحانیون مخالف و قائل به براندازی رژیم گذشته»، معتقد است شهید مطهری در دسته اخیر حضور دارد.
 
نگارنده با اشاره به وجود تفاوت در نظریه حکومتی مطهری و میرزای‌نائینی، از «نگاه به حکومت در عصر غیبت» به عنوان مهم‌ترین تفاوت این دو رویکرد یاد کرده و در بیان قرابت ­های فکری این دو  نوشته است: «پاسخ‌های نائینی به منتقدان مقدس‌مآب مشروطه، شباهت‌هایی با پاسخ مطهری به منتقدان مدرنیته در عصر خود دارد…. نحوه دفاع نائینی از مشروطه را نیز می‌توان با آنچه مطهری در «خدمات متقابل اسلام و ایران» آورده، مقایسه کرد.»
 
قدیمی با تصریح بر اینکه به جز دفاع از اصل مشروطه، می‌توان مطهری را فقیهی در مسیر نائینی برشمرد، افزوده است: «شاید بتوان همین نقطه را به‌عنوان دلیل جداشدن طیف نوگرای حوزه قم از مخالفان میانه‌روی این حوزه، پس از آیت‌الله بروجردی دانست.»
 
 

 
سه یادداشت منتشر نشده از شهید مطهری
شرق در صفحه 6 به انتشار ٣ یادداشت منتشرنشده از شهید مطهری پرداخته و خاطرنشان ساخته این مطالب، در سال­های تحصیل و تدریس علوم دینی در حوزه علمیه قم نگاشته شده و در جلد ١۵ یادداشت‌های ایشان منتشر خواهد شد.
 
 
١) تقلید منطقی در اسلام
شهید مطهری در این یادداشت، تحقیقی بودن اصول دین را امتیاز بزرگی برای اسلام دانسته و بر این باور است که «اسلام، ایمان تعبدی ضدعقل و خاموش شو نمی‌‌شناسد،‌ مخصوصا ما می‌بینیم که شاگرد اول مدرسه اسلام، علی(ع) در اصول دین استدلال می‌کند.»
 
مطهری با تاکید بر اینکه قرآن علاوه بر دعوت به تعقل و تفکر، موضوعات تعقل و تفکر را به‌طور صحیح نشان می‌دهد؛ نوشته است: «در اسلام تعبد و تقلید هست؛ ولی نه در اساس، بلکه در فروع و لهذا تقلید در اسلام صورت منطقی دارد، برخلاف مسیحیت که از تقلید و تعبد کورکورانه پذیرفتن آغاز می‌گردد.»
 
نگارنده درباره مسیحیت نوشته است: «در این دین، حوزه تثلیث، منطقه ممنوعه است و برای عقل، حریت و آزادی برای ورود در آن منطقه نیست. قرق است، قدغن است، ‌پرده آهنین کشیده‌اند، مرزی قرار داده و اجازه ورود به ماورای مرز نمی‌دهند. ولی در اسلام در اصول برای عقل منطقه ممنوعه و پرده آهنین وجود ندارد؛ بلکه بدون ورود آزادانه عقل در منطقه اصول، تعبد به فروع جایز نیست. ببین تفاوت ره از کجاست تا به کجا؟»

٢) چگونه بندگی کاهنان جلوی حرکت فکری را گرفت؟
شرق در دومین یادداشت استاد شهید، به بررسی اصولی پرداخته که اسلام در مواجهه با روم و ایران عرضه نموده و بر سایر اصل موجود در میان آنها غلبه پیدا کرده است.
 
او با برشمردن «خلوص رابطه خلق و خالق» در اسلام به بیان فاصله ­ای پرداخته که به دست کاهنان، بین فرد و خالقش ایجاد شده و سبب تسلط آنان بر تمامی شئون زندگی مردم بوده است.
 
استاد شهید در مورد رابطه خلق و خالق آورده است: «اسلام هیچ فردی را در مقام عبادت تابع فرد دیگری قرار نداد و از این جهت برای کسی نسبت به دیگری فضیلتی قائل نشد و این اصل، اول سنگی بود که اسلام در اساس حریت حقیقتی انسان به کار گذاشت.»
 

٣) تقدم مصالح اسلام بر «خلافت» در نگاه شیعیان واقعی
آیت­ الله مطهری در این یادداشت، به وجود روح و قالب ظاهری در همه ادیان اشاره کرده و با تصریح بر از بین رفتن شخصیت مسلک­ ها و مذاهب با عوض شدن روح، نوشته است: «اسلام همان روح دعوت همه انبیاست….. و بلاشک روحی که در علی(ع) و عده خاص دیگر که به نام شیعه او معروف شدند، موجود بود، غیر از روحی بود که در دیگران بود.»
 
او معتقد است «مکتب اسلام‌بینی علی، مکتبی است که در جواب کسانی که می‌گویند چرا تو زودتر در طلب خلافت و احقاق حق خود بیرون نیامدی، می‌گوید: آیا سزاوار بود که من بدن پیغمبر را بگذارم و دنبال این کار بیایم؟ آیا من کاری که راجع به قرآن دارم بگذارم و دنبال این کار بیرون بیایم؟….»
 
معلم شهید اهمیت علی را در این دانسته که حقیقت یعنی مقررات اسلامی را بر همه‌چیز مقدم شمرده و به خاطر مصالح عالیه اسلامی از طلب خلافت دست کشید و با رقبا همکاری نزدیک کرد.
 
 
 
«حماسه حسینی» همچنان در عزاداری­ ها غائب است
این روزنامه همچنین در صفحه 6 به «تحریفات عاشورا از نگاه شهید مطهری» پرداخته و با اشاره به شهرت سلسله سخنرانی‌های او با عنوان «حماسه حسینی»، از انتقاد و گاه حمله‌های کلامی طیفی از سنت‌گراها به او به این خاطر یاد کرده است.
 
نگارنده این یادداشت که تایید تمام آثار شهید مطهری توسط بنیانگذار انقلاب را پایانی بر مخالفت­ها با «حماسه حسینی» دانسته، معتقد است حتی این حمایت نیز سبب نصب‌العین قرار دادن «حماسه حسینی» در عزاداری‌ها نشد و به همین دلیل لازم است بازهم این اثر مورد توجه قرار گیرد.

 

در بخشی از این یادداشت، از فصل مربوط به تحریفات واقعه عاشورا، به عنوان یکی از مناقشه‌برانگیزترین فصول  یاد شده و بحث «تحریفات معنوی» و ریشه‌یابی علل تحریف‌ها نیز حائز اهمیت دانسته شده است.
 
 
 
طرح‌های امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر شمشیرهایی دولبه ­اند
روزنامه شرق در صفحه 2 از قول آیت‌الله هاشم‌زاده‌هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، طرح‌های امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را شمشیرهای دولبه­ ای توصیف کرده و از لزوم سازگاری طرح امنیت اخلاقی با طبیعت افراد جامعه سخن گفته است.

او درباره طرح اخیر پلیس برای انجام مأموریت هفت ‌هزار پلیس نامحسوس نیز گفت: «اصل امنیت اخلاقی مشکلی ندارد؛ اما اینکه با چه روشی و چگونه اجرائی می‌شود، از اهمیت بسیاری برخوردار است.»
 

این عضو مجلس خبرگان رهبری با یادآوری امکان تغییر جنبه آموزندگی این طرح به بدآموزی و ایجاد  تنفر مردم از آن، بر این باور است که «در اجرای چنین طرح‌هایی باید با احتیاط بسیار گام برداشته شده و با رویکردی کارشناسانه به پیش رفت؛ چون انجام‌نشدن یک کار خوب بسیار بهتر از این است که فعالیت مورد نظر به درستی صورت نگیرد».
 
 
 
سعیدی و نگرانی از کیان و حلقه نیاوران
شرق در صفحه 7 به انعکاس سخنان روز گذشته حجت‌الاسلام‌ «علی سعیدی»، نماینده ولی‌فقیه در سپاه پاسداران، در همایش فرماندهان، مسئولان، استادان و مربیان عقیدتی- سیاسی سپاه پرداخته و یکی از مشکلات اساسی مخاطبان ادیان الهی در طول تاریخ را بدفهمی و کج‌فهمی از دین و آیین الهی دانسته است.
 
او که اولین نمونه تاریخی کج‌فهمی از دین را مربوط به اربابان کلیسا در قرون وسطا برشمرده، به احتمال دچارشدن ما به آسیب اربابان کلیسا و کج‌فهمی از دین اشاره کرده است.
 

سعیدی که معتقد است برخی از روحانیون  فکر می‌کنند مشکلات را می‌توان با توسل به سکولاریسم غربی حل کرد، ازجمله بدفهمی­ های رخ داده نسبت به حاکمیت دینی را در آثار برخی نظریه‌پردازان مشهود دانسته و گفته است: «کج‌فهمی در سه حلقه کارگزاران، اصلاح‌طلبان و کیان و حلقه نیاوران بروز و ظهور پیدا کرده است.»
 
 
 
عدالت تنبیهی، عدالت ترمیمی
این روزنامه در صفحه 7 به گزارش پنجمین پیش‌همایش «همایش بین‌المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم» با موضوع «بسترهای فرهنگی عدالت ترمیمی در ایران» در دانشگاه تربیت مدرس پرداخته است.
 

مدرنیسم، گردش نخبگان و تساهل و تسامح
دکتر «علی­ حسین نجفی ‌ابرندآبادی»، استاد حقوق جزا و جرم‌‌شناسی دانشگاه شهیدبهشتی در سخنان خود با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری عدالت ترمیمی در جهان، از قصد اولیه تشکیل شوراهای حل اختلاف، گفته و به انتقاد از تبدیل شدن آن به نهادی شبه‌قضائی با انجام کار قضائی توسط اعضای آن پرداخته است.
 
او با تصریح بر عدم توفیق عدالت ترمیمی در کشور به رغم سابقه نسبتا طولانی آن، کشورهای موفق در این زمینه را دارای «نظام سیاسی کاملا دموکراتیک»، «فرهنگ تسامح و تساهل»، «جوامع توسعه یافته و چندفرهنگی و مدرن» و دارای «سازمان‌های مردم‌نهاد فعال و تأثیرگذار» دانسته است.
 

وجدان جمعی و  تقسیم کار
شرق در ادامه به انعکاس سخنان مهندس «عباس عبدی»، رئیس گروه جامعه‌شناسی حقوق انجمن جامعه‌شناسی ایران پرداخته و با ضروری خواندن بحث جامعه ­شناسی برای جا افتادن مباحث حقوقی در میان مردم، به آرای «امیل دورکیم»، جامعه‌‌شناس شهیر فرانسوی در این خصوص اشاره نموده است.
 
او با تبیین ارتباط مفهوم «تقسیم کار» و عدالت ترمیمی، می­ گوید: «وقتی تقسیم کار صورت می‌گیرد، هر فردی برای جامعه یک معنایی پیدا می‌کند، بنابراین فرد دارای اهمیت می‌شود و نمی‌توان او را به‌سادگی حذف کرد، پس حقوق از حالت تنبیهی به حالت ترمیمی انتقال می‌یابند تا این منطق در جامعه حفظ شود. یعنی تقسیم کار اجتماعی مبنایی برای حقوق ترمیمی است».
 

عدالت ترمیمی، قطب‌نماست نه نقشه
دکتر «محمد فرجی‌‌ها»، دانشیار حقوق جزا و جرم‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس نیز با ارائه این تعریف که «عدالت ترمیمی نقشه نیست، بلکه قطب‌نماست»، معتقد است «ما الگوی نابی از عدالت ترمیمی نداریم، بلکه مهم سمت‌وسو است. با این نگاه می‌توان به وضعیت عدالت ترمیمی در جامعه نمره داد و گفت تا چه اندازه به سمت عدالت ترمیمی رفته‌ایم.»
 
 
 
مدیر خانه کاریکاتور: هیچ اثر یهود ستیزانه­ ای پذیرفته نشده است / می‌خواهیم بگوییم ادعای آزادی بیان در غرب ثمری ندارد
روزنامه شرق در صفحه 14 به گزارشی از اما و اگرهای برگزاری دومین دوره  مسابقه بین‌المللی کاریکاتور «هولوکاست» در سال جاری پرداخته و با اشاره به برگزاری نخستین‌ دوره آن در سال ۱۳۸۴ توسط روزنامه همشهری و با همکاری سایت ایران‌کارتون، از قول محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در گفتگو با مجله نیویورکر آورده است: «این نمایشگاه توسط دولت ایران کنترل نمی‌شود و توسط دولت هم تأیید نشده است».
 

سیدمسعود شجاعی‌طباطبایی، مدیر خانه کاریکاتور و دبیر این نمایشگاه نیز معتقد است نفس برگزاری این نمایشگاه کاری با اثبات یا رد موضوع هولوکاست ندارد. او در بخشی از گفتگوی خود با شرق آورده است: «ما دومین دوره این مسابقه را بعد از آنکه شارلی ابدو از پیامبر اسلام طرحی منتشر کرد، برپا کردیم…. ما با این نمایشگاه می‌خواستیم بگوییم ادعای آزادی بیان در غرب ثمری ندارد.»
 
او با تاکید بر اینکه هیچ اثر واحد یهود ستیزانه­ ای در دوره نخست و دوره آتی پذیرفته نشده، افزوده است: «در دور اول نماینده کلیمیان نسبت به یهودی‌ستیزی این نمایشگاه واکنش نشان داد. ما از او خواهش کردیم به دیدن نمایشگاه بیاید تا مطمئن شود هیچ طرحی در مورد یهودی‌ستیزی در این مسابقه وجود ندارد. این مسائل باعث می‌شود کار ما مشکل شود، اما مسئله این است که ما هر کاری کنیم تا حقیقت بیان شود، باز هم آنها زهر خودشان را می‌ریزند».
 
 
 
دیگر عناوین برگزیده «شرق» امروز:
 
آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی: تفرقه‌های قومیتی و مذهبی که در عراق مزمن شده است، همیشه این کشور را زجر می‌دهد.
 
 
رجب طیب اردوغان: ما و اسرائیل درباره ایجاد پروژه‌های انسانی در نوار غزه در بخش آب و برق به ‌عنوان بخشی از مذاکرات برای عادی‌سازی روابط و تحقق شرط ما یعنی لغو محاصره غزه گفت‌وگو می‌کنیم.
 

روزنامه اسرائیلی «معاریو»: مقامات عربستان سعودی و رژیم اسرائیل در سه سال گذشته چند بار به صورت محرمانه در رم، چک، ‌اسلواکی و هند با هم دیدار کرده‌اند.