حسن انصاری: بسیاری از مجلات تاریخ‌پژوهی، دین‌پژوهی و تحقیقات فلسفی سالیان اخیر به هیچ نمی‌ارزند
«دین آنلاین» با این عناوین اقتباسی، روزنامه «فرهیختگان» را مرور کرده است: «نگرش ها را تغییر دهیم تا معلوم شود نیاز جوانان فقط اشتغال و ازدواج نیست»، «میرازی نائینی و دو موضع‌گیری متفاوت او در سپهر سیاسی معاصر»، «حسن انصاری: بسیاری از مجلات ۱۰، ۱۵ ساله اخیر به هیچ نمی‌ارزند» و «آیا وجود استخری زیر هرم کوکولکان به اندیشه‌های مذهبی مایاها مرتبط است؟»
روزنامه فرهیختگان یادداشت «شادی حلقه گمشده زندگی امروزی» به قلم سیدفرهاد سجادی را در صفحه نخست منتشر کرده و با ضروری شمردن وجود شادی در جامعه، غمگین بودن جوانان شاغل و متاهل را مسبب نوعی بی‌انگیزگی جمعی و کارگریزی دانسته است.
در این یادداشت آمده است:
«شادی در کنار غذا، مسکن، کار، تولید مثل و امنیت از اساسی‌ترین نیازهای اولیه انسان و جامعه است. کشورها به فراخور ظرفیت‌های فرهنگی و توانمندی‌های تمدنی برای ارضای نیاز شادی فردی و جمعی شهروندان خود دارای سازوکارهای کارا و روزآمدی- سنت‌ها و نهادها- هستند. اهمیت و ضرورت جامعه و انسان شادمان تا جایی است که نهادهای بین‌المللی و صاحب‌نظران توسعه یکی از شاخص‌های ارزیابی میزان توسعه‌یافتگی کشورها را «شادی» می‌دانند.
امروز کشورهای دنیا به دو گروه «شاد» و «ناشاد» تقسیم می‌شوند. در تقویم مناسبتی بسیاری از کشورهای شاد، هفته و روزهایی برای جشن و شادی گروههای مختلف مردم تعریف شده است که در کنار سختی و فرهیختگی زندگی صنعتی، زیستن را برای مردم شاد و لذت‌بخش کنند. چه بسیار کشورهایی که از نظر اقتصادی و صنعتی پیشرفته نیستند و مردم دارای درآمد سرانه پایینی هستند، فقیرند ولی شادند.
سوال مهم این است: جایگاه ایران کجاست، و شادی در اهداف برنامه‌ها و فعالیت‌های نهادها و دستگاه‌های دولتی در کجا قرار دارد؟ اصولا متولی شادکردن مردم چه کسی است؟ فقط غذا، مسکن و امنیت و کار مردم برنامه، پول و مدیریت می‌خواهد؟
عده‌ای به غلط تصور می‌کنند که نیازهای جوانان ایران دو چیز است: اشتغال و ازدواج. و اگر این دو حل شود، بساط خیلی از مفاسد جمع می‌شود. اگر برای تامین اینها به پول و امکانات نیاز باشد، برای شادکردن جوانان و مردم بیش از همه به یک اصل مهم نیاز داریم: تغییر نگرش؛ چشم‌ها را باید شست و جور دیگر باید دید.
اگر ما جوانانی داشته باشیم که کار دارند، ازدواج هم کرده‌اند، ولی غمگین باشند دچار نوعی بی‌انگیزگی جمعی و کارگریزی سیستماتیک و در نهایت «تنبلی ملی» می‌شویم. یک جامعه تولیدگر، یک جامعه شاد است.
شادی جوانان و مردم را دریابیم. خیلی‌ها در جامعه ما همه چیز دارند ولی شاد نیستند. از «جان لنون» نقل است که گفت: «مادرم مرا در شش سالگی به مدرسه برد، آنجا از من پرسیدند در آینده می‌خواهی چکاره شوی و من گفتم: شادمان. آنها به من گفتند مثل اینکه درس را خوب نفهمیدی و من به آنها گفتم شما هم زندگی را خوب نفهمیده‌اید.»
میرازی نائینی و دو موضع‌گیری متفاوت او در سپهر سیاسی معاصر
فرهیختگان در صفحه «اندیشه» با چاپ یادداشت «تئوریسین فقهی انقلاب مشروطه» به قلم زهرا سلیمانی‌اقدم، نگاهی به مواضع سیاسی میرزای‌نائینی انداخته و به نگارش رساله «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» پس از امضای فرمان مشروطیت و تلاش برای جمع‌آوری آن پس از ناکامی و انحراف مشروطه اشاره کرده است.
در این نوشتار می خوانیم:
«محمدحسین غروی‌نائینی از مهم‌ترین روحانیون حامی نهضت مشروطه در ایران بود که ۹۱ سال پیش در چنین روزی درگذشت. آیت‌الله نائینی ازجمله معدود کسانی است که در فقه نوآوری‌هایی داشت که این نوآوری‌ها در پیشبرد اهداف مشروطه‌خواهی او در ابعاد سیاسی نقش موثری داشتند.
میرازی نائینی از شاگردان مرجع بزرگ شیعی، آخوندخراسانی، روحانی پیشگام مبارزه با استبداد است. او عالمی است که در دو دوره مهم تاریخ ایران؛ انقلاب مشروطه و روی کارآمدن رضاشاه، از خود دو موضع‌گیری متفاوت درباره وضعیت سیاسی حاکم نشان داد. یکی از این موضع‌گیری‌ها انتشار رساله‌اش در دفاع از مشروطه بود که به تایید این نهضت می‌پرداخت و جمع‌آوری آن مدتی پس از اینکه مشروطه در رسیدن به اهداف خود بازماند، طول کشید. این مساله باعث شد شبهاتی درباره اندیشه و عمل سیاسی وی بروز یابد.
بهره‌گیری از فقه شیعی
بعد از اینکه فرمان مشروطیت در ۱۴ مرداد ۱۲۸۵ شمسی توسط مظفرالدین‌شاه امضا شد، میرزای نائینی رساله «تنبیه‌الامه و تنزیه‌المله» را در دفاع از نهضت مشروطه منتشر کرد و دو مجتهد بزرگ نجف، یعنی آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی نیز آن را تایید کردند. چنانچه در مجله حوزه در مقاله «رویارویی انگلیس و علما در نهضت مشروطه» توسط ناظم‌الاسلام کرمانی توضیح داده شده است.
«نائینی عامل عقب‌ماندگی ایران را وجود پادشاهان مستبد می‌دانست. چنین وضعیتی وجود یک حکومت قانونی و مشروطه، که قدرت پادشاهان را محدود و استقلال کشور را از دستبرد دشمنان حفظ کند، ضروری می‌کرد. بنابراین بسیاری از عالمان دینی، از جمله نائینی، از آغاز با نهضت مشروطیت موافق بودند و حتی نخستین شهید را نیز تقدیم داشتند.»
بنابراین با آغاز موج نهضت مشروطه، مرحوم نائینی نیز کوشید اثبات کند مبانی مشروطه (مثل آزادی، مساوات، پارلمان و تفکیک قوا) در بطن شریعت وجود دارد. وی درصدد بود اصول مشروطه را بر پایه فقه و اصول شیعه منطبق کند. از نظر او چنانچه در رساله‌اش آمده است «حکومت استبدادی یا تملکیه، حکومتی است که حاکم، خود را مالک و صاحب اختیار مردم می‌داند و اجازه هرگونه تصرفی در جان و مال و ناموس مردم را به خود می‌دهد… اما در حکومت ولایتیه یا غیراستبدادی حاکمیت به معنای پاسداری از استقرار نظم داخلی و تحفظ از تجاوز بیگانه است، نه مالکیت رقاب ملت.»
غصبی بودن حکومت
نائینی اعتقاد دارد هر حکومتی سه نوع حق را غصب می‌کند: حق الله، حق امامان معصوم و حق مردم. ولی حکومت استبدادی هر سه این حکومت را غصب کرده است. اما در حکمرانی مقیده، چون سلطان مطابق قانون شرع حکومت می‌کند، بنابراین غصب حق الهی و ظلم به بندگان خدا محقق نمی‌شود.
وی در این باره مساله واجب بودن مقدمه واجب را مطرح می‌کند؛ یعنی احکامی که انجام آنها متضمن انجام مقدماتی است که خود آن مقدمات واجب نیستند، اما بدون انجام آنها نمی‌توان واجب را انجام داد. مانند وضو گرفتن برای نماز، که وضو گرفتن واجب نیست، اما بدون آن نمی‌توان واجب (یعنی نماز) را خواند. نائینی از این حکم فقهی برای اثبات ضرورت قانون اساسی، مجلس و درنهایت حکومت مشروطه استفاده می‌کند. به این معنی که دفاع از کیان اسلام (که امری واجب است) مستلزم مقدماتی است که حکم مقدمه واجب را دارد. در این باره، مجلس و قانون اساسی مقدمات حکومت عادلی است که بر پایه حمایت مردم تشکیل شده و از طریق قانون اساسی، قدرت حاکم محدود شده است.
به این ترتیب می‌توان ادعا کرد نائینی تئوریسین انقلاب مشروطه بوده است چنانچه او در رساله خود می‌نویسد: «اصل تبدیل نظام استبدادی به مشروطه را نه‌تنها به‌عنوان یک مصلحت سیاسی – اجتماعی، بلکه به‌عنوان یک ضرورت عقلی و شرعی می‌توان به اثبات رساند.» درواقع رساله نائینی با استقبال بسیاری از روشنفکران نیز مواجه شد و ذهنیت و فضای فکری حکومت مشروطه را برای افراد و گروههای زیادی ترسیم کرد.
ناکامی مشروطه و جمع‌آوری رساله
واقعیت این است که با گذشت زمان، مشروطه ناکام ماند و نتوانست به اهداف آرمانی و واقعی خود دست یابد، در نتیجه از مسیر خود منحرف شد. اختلافات درونی به‌تدریج خود را نمایاند و با به سلطنت رسیدن محمدعلی‌شاه به اوج ناکامی خود رسید. صادق زیباکلام در کتابی با نام «سنت و مدرنیته» در توصیف این شرایط می‌نویسد: «محمدعلی‌شاه با به‌کارگیری خشونت و درنهایت به توپ بستن مجلس و حبس و تبعید و اعدام سران مشروطه‌خواه در باغ شاه، عملا مشروطه را برچید… به‌طوری‌که وقتی متمم قانون اساسی را نزد وی آوردند، معترضانه به مجلسیان و وزرا می‌گوید چطور من مسئولیتی ندارم، من باید رعایای خود را مثل شبانی که گوسفندان را هدایت و نگهداری می‌کند، سرپرستی کنم.» با درک این شرایط شاید بتوان فهمید که چرا نائینی تصمیم می‌گیرد رساله خود را جمع‌آوری کند تا شاید آن تاییدی را که ممکن است در رساله‌اش درباره چنین حکومتی وجود داشته باشد، حذف کند.»
حسن انصاری: بسیاری از مجلات تاریخ‌پژوهی، دین‌پژوهی و تحقیقات فلسفی سالیان اخیر به هیچ نمی‌ارزند
این روزنامه در مطلب دوم صفحه «اندیشه»، به انتشار یادداشتی از حسن انصاری، پژوهشگر مطالعات اسلامی مقیم خارج از کشور با عنوان «در باب محتوای تکراری مجلات علمی» پرداخته و نسبت به آنچه «وضعیت تاسف‌آور کتب و پژوهش‌های تاریخی و دینی» خوانده، اعتراض کرده است. وی وضع مجلات دانشگاهی و غیردانشگاهی داخل کشور را نیز آشفته‌تر از وضع حوزه کتاب توصیف کرده و پیشنهاد می کند سایت نور در انتشار دیجیتالی این مجلات تاملی داشته باشد»
در این یادداشت می خوانیم:
«به‌عنوان یک هموطن که سال‌هاست از کشور دور هستم معمولا با علاقه دستاوردهای علمی و پژوهشی را در حوزه تاریخ‌پژوهی، دین‌پژوهی و تحقیقات فلسفی، که در کشور در این ۱۴، ۱۵ سال منتشر شده، دنبال می‌کنم. سال‌ها بود که برای اطلاع مستقیم از کتاب‌های چاپ جدید در ایران امکان محدودی داشتم، اما از آن هنگام که به پرینستون آمده‌ام به لطف کتابخانه عظیم و بی‌همتای فایرستون با بسیاری از کتاب‌های چاپ جدید ایران در سال‌های گذشته در این حوزه‌ها از نزدیک آشنا شده‌ام.
متاسفم اما باید اعتراف کنم دیدن بسیاری از تالیفات در این حوزه‌ها به‌ویژه در زمینه پژوهش‌های دینی و تاریخی برای من ناامید‌کننده بود. در بهترین حالت بیشتر منشورات تنها به سطحی از گردآوری‌هایی که حال به یمن اینترنت و سی‌دی‌های کتابخانه‌ای انجام آن بسیار ساده شده محدود و فرو کاسته شده است.
مضافا اینکه بسیاری از نویسندگان معاصر به موضوعاتی موهوم روی آورده‌اند؛ موضوعاتی که اصلا معلوم نیست بر چه پایه و با چه ذهنیتی مورد توجه قرار گرفته‌اند و اصلا مبنای فهم متقابل و گفت‌وگو در آن مقالات چیست؟
عده‌ای هم عمده همت‌شان- به جای پژوهش‌های علمی و تاریخی که البته نیازمند آموزش درست است- تنها جنبه تبلیغی دینی و سیاسی دارد، آن هم از طریق انتشار آثاری که به ظاهر در قالب پژوهش و تحقیق تاریخی و علمی تدوین شده‌اند.
کارهای تکراری و غیرضروری که به یمن بودجه‌های بی‌صاحب دولتی فراهم آمده‌اند، کار را پیچیده‌تر هم کرده است: عناوین تکراری، موضوعات موهوم و بی‌پایه، نوشته‌های خرافی و…. اما اگر سراغ مجلات دانشگاهی و غیردانشگاهی داخل کشور که در سال‌های گذشته منتشر شده است را بگیریم، خواهیم دید اوضاع از آنچه درباره حوزه کتاب گفتم، بسی آشفته‌تر است و این همه من غربت‌نشین دلبسته به آن خاک و بوم را بسیار دل‌نگران می‌کند.
به لطف سایت مجلات نور هم‌اینک بسیاری از مجلات داخل کشور دستیاب هستند، اما صدافسوس که به جز آنچه از دهه‌های قدیم‌تر در دست است و مجلاتی پرآوازه و جاودانه در آنها کم نیست، بسیاری از مجلات ۱۰، ۱۵ ساله اخیر آشکار و بی‌پرده بگویم به هیچ نمی‌ارزند. مقالات بسیاری از این مجلات هیچ‌گونه ارزش علمی‌ای ندارند و حتی رهزنند. اما از آن تاسف‌آورتر اینکه عناوین بسیاری از مجلات دانشگاهی، اصلا معلوم نیست با چه ذهنیتی تنظیم شده و موضوع مجلات قرارگرفته‌اند. عناوین تکراری مجلات و محتواهای تکراری‌تر و از همه عجیب‌تر موضوعاتی که اصلا معلوم نیست بتوان در مورد آنها حتی یک کتاب نوشت، تیتر مجلاتی هستند که بناست سالی چهار نوبت منتشر شوند. به نظرم سایت نور باید در انتشار دیجیتالی این دست مجلات تاملی دوباره کند.»
آیا وجود استخری زیر هرم کوکولکان به اندیشه‌های مذهبی مایاها مرتبط است؟
روزنامه فرهیختگان در صفحه آخر خبر از کشف دریاچه‌ای زیر هرم کوکولکان داده و نوشته است: «به گفته دانشمندان، این استخر بزرگ که عمق آن به ۲۰ متر می‌رسد، نشان می‌دهد مایاها به دلایل مذهبی اهرام‌شان را روی حوضچه آب بنا می‌کرده‌اند.
دنیسه آرگوت از موسسه ملی انسان‌شناسی و تاریخ مکزیک می‌گوید: «اکنون می‌دانیم که در بخش‌های زیادی از فونداسیون این هرم آب وجود دارد. با در نظر گرفتن مفهوم زهدان مادر و اینکه آب اصل و ذات زندگی است، ما به دو عبارت می‌رسیم که معنای آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. به علاوه اگر به این نمادها آسمان را بیفزاییم می‌توان گفت ساخت این اهرام کاملا ادامه اندیشه‌های مذهبی مایاها در مکزیک است.» امروزه، چیچن‌ایتزا، شهری که اهرام مایاها در آن قرار دارد، بدل به یکی از مهم‌ترین مناطق توریستی در مکزیک شده است. اهرام مکزیک جزء عجایب هفت‌گانه جهان است.»
در صفحه «اندیشه» به این اخبار کوتاه پرداخته شده است:
چارچوب تفسیری سیدرضی
نشست «تاملاتی در باب متشابهات در تفسیر قرآن؛ چارچوب تفسیری سیدرضی» با سخنرانی تحسین ثاور، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه نیویورک در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات امروز (شنبه ۲۴ مرداد) برگزار می‌شود. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در خیابان ولی‌عصر(عج)، پایین‌تر از میدان ولی عصر، ابتدای خیابان دمشق واقع است.
«نقد چیست» برگزار می‌شود
موسسه مطالعات سیاسی ـ اقتصادی «پرسش» در ادامه درسگفتارهای تابستان ۱۳۹۴ خود و در هفته چهارم مرداد دو درسگفتار برگزار می‌کند. محمدرضا تاجیک از سه‌شنبه ۲۷ مرداد ساعت ۱۷ درسگفتار جدید خود در موسسه پرسش را با عنوان «نقد چیست؟/ ملاحظاتی نظری پیرامون مفهوم نقد و آداب آن» آغاز می‌کند. صالح نجفی نیز از روز دوشنبه ۲۶ مرداد ساعت ۱۷ دوره جدید درسگفتارهای خود را با عنوان «حق دروغ گفتن: کانت- لکان» شروع خواهد کرد.
آخرین مهلت ارسال پایان‌نامه‌‌های جایزه مجتبایی
جایزه فتح‌الله مجتبایی هر ساله در دی ماه به بهترین پایان‌نامه دوره دکتری در زمینه‌های «ادیان و عرفان» و «زبان و ادبیات فارسی» با هدف ارتقای علمی و تشویق دانشجویان دوره دکتری در رشته‌های مذکور اهدا می‌شود. دانشجویان دوره دکتری «ادیان و عرفان» و «زبان و ادبیات فارسی» که در سال ۱۳۹۳ از پایان‌نامه خود دفاع کرده‌اند، فقط تا پایان مرداد ۱۳۹۴ فرصت دارند یک نسخه از پایان‌نامه خود را به دبیرخانه این جایزه واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، پلاک ۸ مرکز فرهنگی شهر کتاب ارسال کنند. هیات داوران این جایزه متشکل از فتح‌الله مجتبایی، ضیاء موحد، حسین معصومی‌همدانی، شهرام پازوکی، محمد دهقانی و علی‌اصغر محمدخانی، پایان‌نامه برگزیده را معرفی می‌کنند.
دیگر عناوین منتشر شده در «فرهیختگان» امروز، از این قرار است:
بیعت ایمن الظواهری، رهبر القاعده با ملا منصور، رهبر جدید طالبان افغانستان
پنتاگون مطرح کرد: استفاده داعش از گاز خردل در عراق
«دین آنلاین» با این عناوین اقتباسی، روزنامه «فرهیختگان» را مرور کرده است: «نگرش ها را تغییر دهیم تا معلوم شود نیاز جوانان فقط اشتغال و ازدواج نیست»، «میرازی نائینی و دو موضع‌گیری متفاوت او در سپهر سیاسی معاصر»، «حسن انصاری: بسیاری از مجلات ۱۰، ۱۵ ساله اخیر به هیچ نمی‌ارزند» و «آیا وجود استخری زیر هرم کوکولکان به اندیشه‌های مذهبی مایاها مرتبط است؟»مرور مطبوعات/ شنبه ۲۴ مرداد / روزنامه فرهیختگان
