شهید بهشتی و تفسیر خردپذیر از قرآن

شهید بهشتی هم مرد میدان نظر و هم میدان عمل
دکتر محمدرضا بهشتی فرزند شهید بهشتی که به عنوان اولین سخنران این همایش صحبت کرد، گفت: سخن گفتن در بحث مدیریت و زبان شهید بهشتی مقداری سخت است و اگر این انتساب به بنده وارد نبود که پسر ایشان هستم٬ دست و زبانم در بیان این گفتار باز‌تر بود.

این استاد فلسفه دانشگاه تهران اظهار داشت: مرحوم بهشتی از جمله افرادی بودند که از دوره نوجوانی در عرصه اجتماعی حضور فعالی داشتند که همین امر موجب شد در این عرصه جهش‌هایی در زندگی داشته باشند و در حوزه‌های علمیه هم این نقش را ایفا کردند.

بهشتی در ادامه با اشاره به ویژگی‌های شهید بهشتی تصریح کرد: نخستین ویژگی این بود که ایشان هم مرد میدان نظر و هم میدان عمل بودند از دیرباز کسانی که اهل نظر و اندیشه بودند معمولا مرد عمل شناخته نمی‌شدند، مثلا در میدان اندیشه‌ورزی فلسفی کسانی وجود داشتند که می‌توانستند مرد عمل باشند، اما بعضی از آن‌ها ابزار ناکارآمد جلوه داده می‌شدند و برخی فیلسوف‌ها مجبور به دفاع از خود می‌شدند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: بهشتی با نوع نگاهش افق را همیشه بلند می‌دانست و یک نگاه همسو نگر داشت که متاسفانه امروز جای اینگونه نگاه‌ها در کشور و جامعه ما خالی است و برخلاف نگاه‌هایی که انسان خیال می‌کرد دچار یک پریشان حالی است، می‌توانست در جای خوبی قرار بگیرد.

وی با تشریح دیدگاه‌های آیت‌الله شهید بهشتی تصریح کرد: با هم دیدن و همه‌جانبه‌نگری و پیوسته‌نگری یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ایشان بود و شهید بهشتی مرد میدان عمل بودند به خصوص اینکه در کار دسته‌جمعی که امروز بیشترین ضعف‌ها در این مورد است، با درک اینکه در کار گروهی ابزاری دارد این محور از مهم‌ترین مقوله‌ها و تفکرات ایشان بود.

بهشتی همچنین به نگاه پدرش به کارهای جمعی اشاره کرد و گفت: ابزار کار دسته‌جمعی نیز باید از مطلق‌نگری فاصله پیدا کند. ایشان می‌گفتند که ممکن است پیشتازان در هر عرصه‌ای آنقدر جلو بیفتند که دیگر کسی قادر به پشتیبانی آن‌ها نباشد و این یعنی مطلق‌نگری.

استاد فلسفه دانشگاه تهران با توصیف نقدپذیری شهید بهشتی بیان کرد: گاهی‌ وقت‌ها در جامعه ما نقد‌ها تند و تیز است و این انتظار که گفته می‌شود باید نقد‌ها را آنکادرشده جلوه دهیم، به نظرم امر مردودی است؛ چراکه نقدهای شهید بهشتی در بعضی از جلسات و خطاب به برخی‌ها بسیار تند و شکننده بود و ایشان اعتقاد داشتند که مسئولیت‌پذیری جمعی هم یکی دیگر از مولفه‌هایی است که باید در حوزه مدیریت به آن توجه شود.

شهید بهشتی از نظم روش‌شناختی برخوردار بود
دکتر فرشاد مومنی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، یکی دیگر از سخنرانان همایش بررسی آراء‌ و نظرات شهید بهشتی در حوزه مدیریت بود، که در ابتدای سخنانش گفت: اگر ما بپذیریم هویت هر انسانی با آگاهی او ارتباط دارد٬ به نظر میراث او می‌تواند شاهد تکرار تجربیات او باشد و آنچه که ما توانسته‌ایم به دست بیاوریم این است که شهید بهشتی از یک نظم روش‌شناختی در حوزه مدیریت برخوردار بود.

وی افزود: به نظرم شهید بهشتی در کوشش‌های خود از این نظم برخوردار بودند و جلو‌تر از همه قدم بر می‌داشتند به عنوان مثال در تاریخ علم هرگاه منزلت عقل پایین آمده بلافاصله انحطاط آغاز شده که در کتب شهید بهشتی آیاتی آورده شده و در دنباله آن ایشان نوشته‌اند که مورد خطاب تنها مسلمانان نیستند و همه انسان‌ها را در بر می‌گیرد بنابراین بهشتی قبل از اینکه یک عالم دینی باشد فیلسوف بوده و خود ایشان اظهار می‌کنند که ما در فرایند فهم دین باید به گونه‌ای عمل کنیم که تمامی انسان‌ها با هر دین و مسلکی آن را بپذیرند و بشنوند و می‌گفتند ما باید یک تفسیر خردپذیر از قرآن داشته باشیم که این امر خداوند است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به آثار شهید بهشتی، تصریح کرد: در تمامی آثار ایشان آن نظم روش‌شناختی مشاهده می‌شود و ایشان با استناد به آیات مختلف قرآن می‌گویند که مسئولیت مسلمانان این است که برای تحقق جامعه اسلامی و عینیت‌بخشیدن به آن عمل کند که مثلا در کتاب‌های باید‌ها و نباید‌ها از منظر قرآن ایشان این مباحث را ذکر کردند.

مؤمنی با تشریح ویژگی‌های شهید بهشتی٬ اظهار داشت: ایشان در بحث میانه‌روی در انتظارات این نظر را داشتند که نباید از مردم انتظارات ماورایی داشت و می‌گفتند مثلا نباید راه ابوذر و سلمان را پیشنهاد بدهیم و خودمان بیاییم دزدی کنیم لذا نگاه‌شان یک نگاه واقع بینانه بود و زمانی که شما با شهیدبهشتی صحبت می‌کردید واقعا از مسلمان بودنتان لذت می‌برید. اما امروزه زمانی که با بعضی‌ها به پای گفت‌و‌گو می‌نشینید از مسلمان بودنتان احساس خرسند نمی‌کنید.

شهید بهشتی تحولاتی در حوزه علمیه به وجود آورد
حجت‌الاسلام دکتر محمد مقدم معاون بین‎الملل مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) دیگر سخنران همایش بررسی آراء‌ و نظرات شهید بهشتی در حوزه مدیریت، گفت‌: شهید بهشتی در ایجاد نظام آموزشی در قم بسیار موثر عمل کردند و روند آموزش در این میان را تغییر دادند و مدل جدیدی در مدرسه حقانی و منتظریه بنا نمودند درآن زمان نظام آموزشی حوزه یک نظام آزاد بود وتماماً به اختیار خود طلبه‌ها بود و اولین بار در ایران نظام دیگر از سوی بهشتی بوجود آمد و به صورت یک مدل روشمند حوزوی ظهور کرد.

عضو انتشارات حفظ و نشر ارزش‌های امام خمینی در ادامه در خصوص تحولاتی که آیت الله بهشتی در بحث مطالعات طلاب به وجود آوردند اظهار داشت: در آن موقع مطالعات خارجی برای طلاب ممنوع بود اما تأکید ایشان بر این بود که جدید‌ترین کتب برای طلاب فراهم شود و جلسات نقد و بررسی صورت دهند که به همین ترتیب ایشان حوزه را به میان جامعه آورد که البته آن زمان این کار‌ها کار آسانی نبود و طبیعتا اتهاماتی رابه دنبال داشت که تنها شهید بهشتی می‌توانست آن را دنبال کند.

حجت‌الاسلام مقدم بااشاره به مساله احیای دیالوگ در مرکز اسلامی هامبورگ که توسط شهیدبهشتی پایه گذاشته بود بیان داشت: احیای مساله دیالوگ کاری بود که بهشتی آن را درهامبورگ پایه گذاشت واین مساله تا اروپا رسوخ پیداکرد و از همه طیفی به میان می‌آمدند تا دیالوگ و گفت‌و‌گوی خود را بیان کنند یعنی از مسلمانان تا مسیحیان و دیگر ادیان در آنجا رفت و آمد داشتند و همین هسته مرکزی اتحادیه‌های انجمن اسلامی که در دانشگاه‌ها وجوددارند تا از حرکات و اعمال جریان چپ در آن موقع جلوگیری کنند از ابداعات شهیدبهشتی بود.

تلاش شهید بهشتی برای ساختن جامعه موفق
علی اصغر پورعزت، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران سخنران دیگر این همایش بود که سیره مدیریتی شهید بهشتی را مورد بررسی قرار داد و گفت: اینکه رهبران معصوم را افرادی دور از دسترس برای جامعه شیعه ترسیم می‌کنند بزرگ‌ترین خیانت به جامعه اسلامی است چرا که در واقع بین امام و پیرو فاصله می‌اندازند و آنقدر آن را زیاد می‌کنند که امکان الگوگیری از بین می‌رود، باید به این و به شأن کسانی توجه داشت که اگر بودند زندگی ما امروز می‌توانست شکل بهتری داشته باشد.

پورعزت به جمله اثرگذار شهید بهشتی در زندگی‌اش اشاره کرد که هیچ تبلیغی برای اسلام بهتر از ساختن یک جامعه موفق اسلامی نیست.

این استاد دانشگاه به تشریح ویژگی‌های مدیریتی شهید بهشتی پرداخت و گفت: سلامت در سلوک و اداره، رعایت عدالت، پرهیزکاری، امید و باور به موفقیت، نظم و تدبیر امور، سکوت و صبرجمیل، قاطعیت و عمل صریح، انتقادپذیری و اصلاح اشتباهات احتمالی، احترام به حقوق عامه مردم، اطاعت از رهبری به جهت رعایت مصالح مهم‌تر و اسوه‌برداری در عمل از جمله ویژگی‌های شهید بهشتی بود.

شهید بهشتی یکی از رهبران فکری جامعه بودند
مجتبی امیری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران آخرین سخنران همایش بررسی آرا و اندیشه‌های شهید بهشتی در حوزه «مدیریت» گفت: در اوایل انقلاب در یکی از مساجد خیابان ستارخان، پای منبر شهید بهشتی نشسته بودم و به ایشان گفتم که شما متهم به داشتن استبداد دینی هستید. از آنجا که شهید بهشتی از خود دفاع نمی‌کردند به این دلیل که به مسائل بزرگ‌تری فکر می‌کردند پاسخ دادند: تاریخ درباره ما قضاوت خواهد کرد. این همان سخنرانی بود که در آن شهید بهشتی فرمود ما راست قامتان تاریخ هستیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران اظهار داشت: شهید بهشتی یکی از رهبران فکری جامعه بودند که پیش از انقلاب در بین مبارزان و بعد از انقلاب در بین انقلابیون، یک سطح بالاتر جلوه می‌کرد.

وی افزود: نکته بعد اینکه دوستان ایشان به‌شدت دوستش می‌داشتند و به او امیدوار بودند و دشمنانش به‌شدت با او دشمن و از او بیمناک بودند. در واقع ایشان وقتی در جمعی حضور داشت قابل انکار نبود. نکته سوم علم و تدبیر شهید بهشتی و انعطاف‌پذیری ایشان بود. شهید بهشتی منظومه فکری داشت و بر اساس آن سازمان یافته عمل می‌کردند.