ترکیه: سکولاریسم در برابر اسلام‌گرایی
دهم نوامبر سال جاری ۷۵ سال از درگذشت آتاتورک بنیان‌گذار جمهوری ترکیه می‌‌گذرد. دولت اسلام‌گرای این کشور تلاش می‌کند نقش آتاتورک را در جامعه کاهش دهد. این تلاش‌ها تاکنون چه نتیجه‌ای داده و امروز آتاتورک چه نقشی دارد؟
به گزارش دویچه‌وله فارسی، عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه ۹ نوامبر (۱۹ آبان) در پیامی به مناسبت هفتاد و پنجمین سالگرد درگذشت مصطفی کمال پاشا (معروف به آتاتورک) می‌گوید: دیدگاه‌ها، عقاید، تفکرات و اقدامات آتاتورک منجر به پیشرفت ترکیه گردید. با یادآوری خاطره آتاتورک در راستای هدفی که این رهبر بزرگ در تبدیل ترکیه به یک کشور متمدن داشت، با تمام وجود تلاش می‌کنیم.
اما دولت اسلام‌گرای ترکیه مبارزه سختی را برای از بین بردن نظام سکولار آتاتورک آغاز کرده است. این مبارزه به ویژه در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی که دو حوزه مهم یک نظام سکولار است، ابعاد تازه‌ای به خود گرفته است. محدودیت استفاده از الکل، آزادی حضور زنان با حجاب اسلامی در ادارات و پارلمان، تفکیک جنسیتی در خوابگاه‌های دانشجویی و بالاخره حذف نام آتاتورک از مدال و نشان‌های ترکیه را می‌توان از جمله اقداماتی برشمرد که دولت اسلام‌گرای رجب طیب اردوغان برای زدودن تأثیرات آتاتورک انجام داده است.
اردوغان نخست‌وزیر ترکیه پیش از این در یکی از سخنرانی‌های خود گفته بود: ما برای ایجاد یک نظام اجتماعی جدید در جامعه ترکیه در حال مبارزه هستیم. مبارزه ما برای حاکم کردن قدرتی است که در آن، حقیقت بر اساس زمانه و شرایط تغییر نکند. برای آن‌که این موضوع تحقق یابد، هر کاری می‌کنم و حتی لباس کشیشان را هم می‌پوشم.
این سخنان اردوغان که از شبکه «استار تی‌وی» ترکیه پخش شد، شمایی از دیدگاه او را نشان می‌دهد. فردی که از زندان به نخست‌وزیری رسید و سودای ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۱۴ را در سر دارد.
در روزی که چهار تن از زنان نماینده حزب حاکم عدالت و توسعه با حجاب در مجلس ظاهر شده بودند، محرم اینجه از رهبران حزب جمهوری خلق ترکیه در نطق خود به این گفته‌های اردوغان استناد کرد و پرسید: آیا مسأله فقر، سیر کردن فقیران و غیره در این کشور یک فریضه اسلامی نیست که دولت به دنبال موضوع حجاب است؟
به نظر دکتر یاشار آیدین، کارشناس «بنیاد علم و سیاست» در برلین، ترکیه دوران سخت و پیچیده‌ای را پشت سر می‌گذارد و کشاکش و مبارزه‌ای شدید میان سکولاریسم و اسلام‌گرایی در گرفته است.
این کارشناس به دویچه‌وله می‌گوید: امروزه مسلمانان ترکیه دموکراسی را رد نمی‌کنند و با غرب هم مناسبات خوبی دارند و آنها با سکولاریسم مشکلی ندارند.
یاشار آیدین دلیل می‌آورد که پس از آزاد شدن حجاب، بر شمار زنانی که حجاب بر سر می‌گذارند، اضافه نشده بلکه فقط قابل رؤیت شده است. از سوی دیگر تفکیک جنسیتی خوابگاه هاو مصرف مشروبات الکلی به گفته آیدین نشان می‌دهد که در زندگی ترک‌ها مذهب نقش بیشتری را به خود می‌گیرد. اما وی این روند را به عنوان محافظه‌کاری تحلیل می‌کند.
این کارشناس «بنیاد علم و سیاست» در برلین که خود تبار ترکی دارد، اشاره می‌کند که قوانین جدید ممنوعیت سبب تحقیر بخش سکولار جامعه شده است. به نظر او دولت افکار عمومی را به نحوی ساماندهی می‌کند که فشارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روی افراد بی‌حجاب افزایش می‌یابد.
به ویژه در نواحی چون آناتولی شهروندان سکولار ترک تحت فشار قرار می‌گیرند و ادامه این روند نارضایتی مردم را بیشتر کرده است و سبب اعتراض دانشجویان و زنان شده است.
دکتر یاشار آیدین می‌افزاید که سیاست‌های اردوغان در اسلامی کردن جامعه ترکیه شکست خورده است. وی در این رابطه توضیح می‌دهد که حضور زنان باحجاب در دانشگاه‌ها و یا در محل کار به معنای اسلامیزه شدن جامعه نیست، بلکه به معنای عادی شدن این مشکل است. گفته می‌شود تعداد زنان محجبه در ترکیه افزایش پیدا کرده ولی هیچ آماری در این باره نیست.
وی می‌گوید: برعکس ما شاهدیم که این تعداد زنانی که حجاب بر سر دارند، کاهش پیدا کرده است. ظاهرشدن زنان با حجاب قابل رؤیت است ولی در اصل تعداد آنها زیاد نشده است. ما درباره افرادی که مرتب به مسجد می‌روند و نماز برگزار می‌کنند هم آماری نداریم و نمی‌توانیم ادعا کنیم که تعداد آنها افزایش پیدا کرده است.
آیدین نتیجه می‌گیرد تقویت گرایش و تفکرات اسلام‌گرایی را باید بر اساس عوامل بررسی کرد و نباید دست به بزرگ‌نمایی آن زد.
یاشار آیدین درباره تأثیر امروزین آتاتورک می‌گوید: سکولارها و اسلام‌‌گراها به شخصیت آتاتورک احترام می‌گذارند. منتهی هر یک از این گروه‌ها تحلیل خود را دارند. آتاتورک پیش از این از سوی مقامات رسمی و دولتی ترکیه بیشتر احترام بوده است، ولی امروز برعکس مردم و معترضین آن را به سمبل مبارزه تبدیل کرده‌اند.
این کارشناس اما یادآور می‌شود، اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه در قبال شخصیت آتاتورک دوگانه برخورد می‌کند و آگاهانه نام آتاتورک را بر زبان نمی‌آورد و همیشه از «مصطفی کمال» نام برده است.
دهم نوامبر سال جاری ۷۵ سال از درگذشت آتاتورک بنیان‌گذار جمهوری ترکیه می‌‌گذرد. دولت اسلام‌گرای این کشور تلاش می‌کند نقش آتاتورک را در جامعه کاهش دهد. این تلاش‌ها تاکنون چه نتیجه‌ای داده و امروز آتاتورک چه نقشی دارد؟
