عدالت از حرف تا عمل!

دکتر احمد احمدی
 هر روز از خانه تا محل کارم که گاه ساعت 8 بامداد است و گاه ساعت 9 و 10 و گاهی ساعت 11 از کنار چند چهارراه عبور می‌کنم و بر سر هر چهارراه از 7 – 8 نفر گرفته تا 20 – 30 نفر از پانزده – شانزده ساله تا سی – چهل ساله را می‌بینم که با تن‌های نزار و ناتوانی، اندک رمق ناچیز خود را به حراج نهاده منتظرند کسی پیدا شود و آنها را بر سر کاری – که عموماً کار توانفرسای بنائی است – ببرد، اما آن هم آسان به دست نمی‌آید. منظره دلخراش و جگرشکاف آن جا است که سواری یا وانتی پیدا شود و بخواهد یک یا دو نفر از این ستمدیدگان رنجور را برای کار ببرد، اینجا است که هر کس به اندازه سرسوزنی وجدان انسانی داشته باشد از شدت شرم غرق عرق می‌شود چرا که می‌بیند چندین نفر هجوم می‌آورند و التماس‌کنان از راننده می‌خواهند که آنها را هم بر سر کار ببرد و وقتی خودرو می‌رود، آنها با احساس حقارت ناامید و افسرده باز می‌گردند و منتظر می‌مانند و می‌مانند تا شاید کسی پیدا شود و یک یا دو نفر را تصادفی برگزیند و ببرد و شاید هم اصلاً پیدا نشود – و غالباً هم پیدا نمی‌شود – و همه تا حدود ظهر با همان چشمان بی‌رمق نگران می‌مانند و سرانجام پراکنده می‌شوند. اکنون نیک بیندیشیم که چنین کسی بعد از ظهر و شب را چگونه می‌گذراند، معیشت خود و خانواده‌اش را چگونه تأمین می‌کند؟! راستی اگر به دزدی و فروش مواد مخدر نیفتد بسیار مردانگی کرده و شرف داشته است! این، چند چهارراهی است که در مسیر من قرار دارند که نسبتاً هم خلوت است اما در کرانه‌های همین تهران، در قم، در دماوند، در کرمانشاه، در شهرهای شمال و… مناظری دلخراش‌تر و جگرسوزتر و جانکاه‌تر دیده‌ام با انبوهی از همین پیکره‌های نحیف و نزار و با همان مأیوس ماندن و بر سر کار نرفتن و دست خالی به خانه بازگشتن!!
 در حقیقت بازاری است که کالای آن نیروی بسیار ناچیزی است در لابلای مشتی رگ و پوست چروکیده و مشتی استخوان پوک و تکیده و فرسوده که انسانی شریف اما ستمدیده اجتماع، آن را به حراج گذاشته و بانگ “آیا خریداری هست” سر داده، اما خریداری برای این کالا نمی‌یابد! راستی که چه بازاری؟! چه کالایی و چه فرد فروشنده ای؟!
 معنای عدالت
 امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرماید: “العدل یضع الامور مواضعها: عدالت هر چیزی را بر سر جای خودش قرار می‌دهد و به همین معنی است که گفته‌اند: عدل، نهادن هر چیزی است در جای خودش. اما مشکل اصلی این است که آن شئی چیست؟ و آن جایی که باید چیزی را در آن قرار داد، کدام است؟ و چگونه تشخیص داده می‌شود؟ در واقع فرد و مورد و مصداق آن کلی یعنی عدل چیست؟ اینجا است که یک دنیا علم و آگاهی لازم است و کار هر کسی نیست. همه فیلسوفان، فلاسفه حقوق و قانونگذاران می‌کوشند نخست حق را تعریف کنند و سپس معلوم کنند که صاحب حق کیست و چگونه حق او را به او بدهند و این است معنای عدالت یعنی نهادن چیزی یعنی حق بجای درست و واقعی آن و به عبارت دیگر رساندن حق به صاحب حق. بنابر این رعایت عدالت مستلزم شناخت حق و چگونگی رساندن حق به صاحب حق است و گفته شد ه این کاری بسیار دشوار است.
 امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند: فالحق اوسع الاشیاء فی التواصف واضیقها فی التناصف: حق در مرحله گفتن و وصف کردن گسترده‌ترین اشیاء‌ است (و آسان) اما به هنگام عمل و حق را به حقدار رساندن محدودترین و دشوارترین کار است.
 در همین روزها آقای احمدی نژاد به والیبالیست‌هایی که با آلمانها بازی کرده و تنها در نوبت اول برده و در دور دوم باخته بودند، هر کدام پنجاه میلیون تومان و یک آپارتمان بخشیدند. راستی آیا او بررسی کرده که حق یک والیبالیست فقط بردن در یک نوبت چقدر است؟و اصلاً حقی دارد؟ اگر فرض کنیم دارد معنای آن چیست، آن هم در کشوری که آن همه کارگر در آن بر سر گذرها نشسته و بیکار به خانه بر می‌گردند؟ پیش از این هم به فوتبالیست‌ها هر کدام صد میلیون تومان بخشیدند و حق وارد کردن خودرو هم به آنها دادند!! راستی آنها هم چنین حقی در چنین اجتماع بیکار و تهیدستی دارند؟ احمدی نژاد در عموم بذل و بخشش‌هایش همین‌طور نسنجیده و بدون دانستن و شناختن و داشتن تعریفی از حق در هر مورد و نیز بدون شناخت انطباق مورد و مصداق با آن تعریف عمل کرده است و این کار خطا و تضییع بیت‌المال است،‌ همان بیت‌المالی که علی علیه السلام در مورد مصرف آن، آن اندازه احتیاط و دغدغه داشت.
 آقای احمدی نژاد نه تنها در بذل و بخششها بلکه در اختصاص دادن بودجه و بیت المال هم به مواردی، نسنجیده عمل کرده است. از باب نمونه صرف صدها میلیارد تومان برای احداث منوریل در داخل رودخانه قم با وجود مخالفتهای فراوان از سوی مردم و… با آن که با چنین مبلغی می‌شد کارخانه‌هایی را فعال کرد و افراد فراوانی را در آنها به کار گماشت. این نداشتن دید جامع و نشناختن حق هر مورد و هر فرد یا گروه و نیز نشناختن مصداق آن حق و انطباق آن مصداق بر آن تعریف سبب شده است که آن عدالتی که ایشان همواره بر زبان آورده نه تنها تحقق نیابد بلکه در موارد فراوانی به ضد عدالت یعنی ستم تبدیل شده است و از این نمونه‌ها آن قدر فراوان است که شمارش و تحلیل آنها کتاب کلانی خواهد شد!

منبع:روزنامه جمهوری اسلامی
امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه می‌فرماید: “العدل یضع الامور مواضعها: عدالت هر چیزی را بر سر جای خودش قرار می‌دهد و به همین معنی است که گفته‌اند: عدل، نهادن هر چیزی است در جای خودش. اما مشکل اصلی این است که آن شئی چیست؟ و آن جایی که باید چیزی را در آن قرار داد، کدام است؟دکتر احمد احمدی