تلفیق دین و سیاست، یکی از ویژگی های ایران باستان
شرق در شماره امروز از ایران باستان سخن گفته و نگاهی به نشست «کلیاتی در باب نسبت ادبیات و فلسفه» انداخته است.
روزنامه شرق در صفحه ۱۱ گزارشی از اولین نشست از مجموعه پیش‌نشست‌های همایش «کوروش کبیر» را به چاپ رسانده و در مقدمه آورده است: «تطبیق مفاهیم سیاسی مدرن بر دوره باستان، به‌خصوص در جایی غیر از محل تولد این مفاهیم، یعنی یونان، همواره مسئله‌ساز بوده و موافقان و مخالفان بسیاری داشته است. عمده مخالفت‌ها از جانب موضعی است که تفاوتی کیفی میان اندیشه سیاسی مدرن و مفاهیم متناظر با آن (همچون ملت-دولت) با اشکال مشابه می‌بیند…. غایب اصلی در بحث‌های نشست، فقدان نگاهی انتقادی به ایران باستان و نسبت این بحث با موضوعاتی همچون هویت‌گرایی و ملی‌گرایی بود؛ موضوعاتی که به‌ویژه با توجه به ظهور ملی‌گرایی راست افراطی در سطح جهان از اهمیت بالایی برخوردار است.»
در اولین نشست از مجموعه پیش‌نشست‌های همایش «کوروش کبیر»، علی محمودی، داوود هرمیداس‌باوند و حمید احمدی سخنرانی کردند.
جایگاه مسیحیت در ایران باستان جزء مجهولات تاریخی است
حمید احمدی در سخنان خود با اشاره به ضرورت پرداختن به بحث علوم سیاسی ایران باستان گفته است: «مفهوم تاریخ باستان از زوایای مختلف مورد هجوم قرار گرفته و هنوز هم آثار آن را می‌بینیم. مثل جملاتی از قبیل اینکه ایران باستان فلسفه‌ای نداشته، اندیشمندی نداشته و… علم سیاست چگونه می‌تواند از ایران باستان دفاع کند؟»
نکات مهم سخنان:
– در زمینه مفاهیم ایرانی و اسطوره‌های ایرانی باید ببینیم چگونه می‌توانیم آنها را به کمک علوم سیاسی روشن کنیم. برای مثال مفهوم ایرانشهر را در نظر بگیرید. بازسازی ایده ایرانشهر به چه معناست؟ فره ایزدی یعنی چه؟ ایران و انیران از دیگر مفاهیم مورد بررسی است.
– مصطفی ملکیان می‌گوید ما در ایران باستان فیلسوف نداشته‌ایم. خب شما نخوانده‌اید. فتح‌الله مجتبایی کتابی نوشته که فقط نام دو هزار مدخل در مورد تأثیر ایران باستان بر روم و یهود و چین در آن ذکر شده است، ولی از میان آنها به تعداد انگشتان دست هم به فارسی ترجمه نشده است.
– مسئله یهود نیز مجهولات تاریخی است. پیش از انقلاب، اسرائیلی‌ها می‌گفتند کوروش یهودی بوده، ولی حالا راست افراطی اسرائیل و نتانیاهو ایرانی‌ها را از ابتدای تاریخ نابود‌کننده قوم یهود معرفی کرده است. جایگاه مسیحیت در ایران باستان هم جزء مجهولات تاریخی است.
حکمرانی کوروش با تساهل قومی و تساهل مذهبی همراه بود
داوود هرمیداس باوند هم در سخنانی به سابقه آزادی‌خواه در بین سلاطین ایرانی پرداخته و در بخشی دیگر خاطرنشان ساخته است: «وقتی یهودیان به رهبری حضرت موسی از مصر خارج می‌شوند و در کنار کنعان قرار می‌گیرند، زیرکانه نفوذ می‌کنند و کشور داوود و سلیمان را تشکیل می‌دهند. یهودیان ۱۲ قبیله بودند. بعد از سلیمان بین آنها اختلاف به وجود می‌آید.»
نکات مهم سخنان:
– اگر می‌خواهید امپراتوری باشد باید تعامل اقتصادی و فرهنگی و تساهل فرهنگی با نواحی تحت امر داشته باشید. کوروش اولین کسی است که در منطقه خاورمیانه این ویژگی‌ها را برقرار می‌کند.
– تساهل قومی و تساهل مذهبی را در برخوردهای کوروش می توان دید. او اولین کسی بود که حقوق اجتماعی را بین اقوام و ملت‌های قلمرو امپراتوری رعایت کرد.
تلفیق دین و سیاست، یکی از ویژگی های ایران باستان
علی محمودی به عنوان دیگر سخنران این مراسم، از دو نگاه صفر و صدی به ایران باستان سخن گفته و آورده است: «پیش از انقلاب، چپ‌ها این دوره و مفاهیم آن را مورد تشکیک قرار می‌دادند و پس از انقلاب نیز برخی جریان‌ها به ایران باستان حمله کردند و این روزها نیز جریان‌های قوم‌گرا که از قضا در تاریخ کاملا با هم مشترکند و از ایران باستان جدا نیستند، تهدیدی برای کلیت ایران به‌شمار می‌آیند. در دوره پهلوی هم با نوعی تاریخ‌سازی به این دوران نگریسته می‌شود.»
نکات مهم سخنان:
– ایرانیان باستان در عرصه اندیشه‌های انسان‌مدار پیشتاز هستند و نمونه آن را در سند کوروش، مهم‌ترین سند ایران باستان، به شکلی روشن می‌بینیم.
– جای‌جای تاریخ ایران باستان انباشته از رفتارهای انسانی است. ازدواج بین اعضای سلطنت و اقلیت‌های مذهبی را در این دوره شاهدیم. چندین ملکه مسیحی و یهودی در دربار شاهان ایرانی وجود داشته است. البته این مفهوم با حقوق‌بشر امروزی فرق می‌کند و بیشتر به این معنی است که حکومت براساس یک چارچوب اخلاقی رشد می‌کند و البته با تفکر اومانیستی غربی فرق می‌کند.
– ویژگی دیگر ایران باستان، تلفیق دین و سیاست است به‌گونه‌ای که خللی به هم وارد نکنند. در بیشتر مقاطع تاریخ ایران باستان این دو را در کنار هم می‌بینیم. استثناهایی مثل سرکوب مزدک را در ایران باستان با همه اما و اگرها خیلی کم می‌بینیم و حتی در دوره ساسانی که به سرکوب اقلیت‌ها معروف است شاهی مثل بهرام سوم سیاستی مخالف این نگاه رسمی دارد.
کریم مجتهدی: فلسفه ما عرفانی‌تر و فلسفه جدید غرب علمی تر است
شرق در صفحه ۱۱ بخشی از سخنان کریم مجتهدی در نشست «کلیاتی در باب نسبت ادبیات و فلسفه» را زیر عنوان «شعر و فلسفه در یونان» منتشر ساخته و آورده است: «در یونان باستان شعر هومر از حیث فلسفی حرف اول را می‌زد و همین گفتارهای حماسی بودند که به گفتار انسان و فلسفه معنا می‌دادند. در این میان چهره سقراط بسیار مهم است، اما مانند بسیاری از یونانیان باستان نوشته‌ای از خود ندارد چون آنها الزاما قصد نداشتند مؤلف باشند و خود را موظف می‌دانستند فرهنگشان را پاس بدارند.
او در بخشی از سخنان خاطرنشان ساخته است:
– سقراط و افلاطون و افرادی که خود را فیلسوف می‌دانستند، معتقد بودند باید بیشتر به علم و عقل پرداخت تا به شعر.
– فلسفه و ادبیات در شرق و غرب تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. در شرق منظومه‌های ما محتوای عرفانی دارند، در صورتی‌که در غرب محتوای عقلی حاکم است.
– فلسفه افلاطون و ارسطو همان‌طور که در یونان وجود داشت، به ایران منتقل نشد، بلکه هر دو با هم توأم شده و به ایران رسیدند؛ این نشان می‌دهد در آن عصر افرادی که این کتاب‌ها را ترجمه می‌کردند تمایل به تبیین هر دو گرایش داشتند. درکل، فلسفه ما عرفانی‌تر است در صورتی‌که فلسفه‌های جدید غرب علمی هستند. ازاین‌رو، شاید بهترین راه برای بیان فلسفه ارسطو، منظومه‌های شعری ما باشد.
دردسرهای مادر ترزا
این روزنامه در صفحه ۱۶ عکسی از مراسم قدیس شدن مادر ترزا را به چاپ رسانده و زیر عناون «دردسرهای مادر ترزا» نوشته است: «قدیس‌خواندن مادر ترزا گرچه خیل عظیمی از طرفداران و معتقدان به کلیسای کاتولیک را خوشحال کرد و آنها را به خیابان‌ها کشاند، اما سروصدای بسیاری از پزشکان و اهل علم و منطق را هم درآورد. آنها مستندات واتیکان را زیر سؤال برده و ادعا کرده‌اند اتفاقا مادر ترزا با نحوه فعالیتش در یتیم‌خانه‌ها در حال گسترش فقر بوده و از هرگونه روش جدید برای کمک به این مردم طفره رفته است. پزشکان هم به جمع مخالفان مادر ترزا پیوسته و گفته‌اند نسخه‌ها و تلاش‌های ما منجر به بهبود آلام بیماران شده است، نه گذاشتن عکس یک راهبه روی سر کسی که تومور مغزی دارد.»
