دشمنِ دشمنان من

در گذشته و حتّی در زمانی که محمد مرسی از اخوان‌المسلمین رئیس‌جمهور مصر بود، دولت این کشور از بمباران نوار غزّه به‌دست اسرائیل به خشم می‌آمد. اما تنها ظرف چند سال چه اتّفاقات و تحوّلاتی رخ داد! در ماه فوریه، عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور وقت مصر برای نخسین بار پس از سال 2012 سفیر جدیدی به اسرائیل فرستاد. السیسی مرز مصر با غزّه را بسته و این موضوع باعث وحشت و نگرانی شدید فلسطینیان شده است. حال شایعه شده است که نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به‌زودی به دیدار السیسی در مصر خواهد رفت.

گرم‌تر شدن روابط اسرائیل با مصر نشان‌دهندۀ افزایش روابط حسنۀ این کشور با جهان عرب است. شاید نتانیاهو با گفتن اینکه رهبران کشورهای عربی دولت یهودی را متّحد خود می‌دانند مبالغه کرده است، اما اولویت‌های آنها مثل مخالفت با ایران و مبارزه با تروریسم اسلامی بیش از پیش هم‌راستا شده‌اند. این تحوّلات باعث شده است فلسطینیان که زمانی سرنوشت آنها در رأس برنامۀ کار جهان عرب بود، احساس کنند طرد شده‌اند.

موضوع دیگری نیز وجود دارد که باعث شده است اسرائیلی‌ها و عرب‌ها با یکدیگر متّحد شوند. اشتیاق اوباما به عقب‌نشینی از خاورمیانه و تعاملات او با ایران که سال گذشته به امضای توافق‌نامۀ هسته‌ای انجامید، موجب وحشت‌زدگی اسرائیل و کشورهای عربی شده است. هر دو می‌ترسند که ایران در این معامله با بهره‌گیری از مزایای اقتصادی این تعاملات، از نماینده‌های خود در عراق، سوریه و یمن حمایت بیشتر کند.

طبق اظهارنظر مقامات اسرائیلی، همکاری با مصر و اردن که اسرائیل با آنها معاهدۀ صلح امضا کرده، برای این کشور بهتر است. اسرائیل از مصر حمایت می‌کند، مصر نیز متقابلاً مرز خود با فلسطین را بسته و حتّی بیش از اسرائیل با حماس دشمن شده است!

با این حال مصر که امیدوار است بتواند دوباره قدرت و نفوذ سابق خود در منطقه را به دست آورد، تلاش دارد تا جان تازه‌ای به مذاکرات صلح‌آمیز بین اسرائیل و فلسطین ببخشد. از همین رو بود که در دهم ژوئیه السیسی وزیر امور خارجۀ خود را به اسرائیل فرستاد. اما همان‌طور که دیپلمات‌ ارشد اسرائیلی می‌گوید، امید چندانی برای از سرگیری گفت‌وگوها وجود ندارد.

بعضی از فلسطینیان نگران آنند که کشورهای عربی به اسرائیل اجازه دهند «طرح صلح عربی» را برهم‌ زند. بر مبنای این طرح، اسرائیل باید از کرانۀ غربی و غزّه عقب‌نشینی کند و پناهندگان فلسطینی را اسکان دهد، در عوض فلسطین نیز موظّف است اسرائیل را به رسمیت بشناسد. اسرائیل می‌خواهد بدون حل کردن تعارضات خود با فلسطین، با کشورهای عربی روابط حسنۀ سیاسی برقرار سازد. این موضوع به افزایش نگرانی فلسطینیان انجامیده است. نتانیاهو شخص سازش‌ناپذیری است و از سوی دیگر، رهبران فلسطین نیز بی‌کفایت، فاسد و دچار چنددستگی هستند. فلسطینیان به افتِ جایگاه خود در جهان عرب واقفند. مردم این کشور می‌دانند که پشتیبانی از آنها دیگر جزو اولویت‌های جهان عرب نیست و کشورهای عربی و اسرائیل علیه ایران متّحد شده‌اند. علاوه بر این، در سال‌های اخیر میزان حمایت مالی کشورهای عربی و حتّی غربی از فلسطین بیش از پنجاه درصد کاهش داشته است.