سعودی غیر از ایران، چه کشورهایی را از حج محروم کرد؟
علی جواد الامین
روزنامه السفیر لبنان طی مقاله‌ای، اتهاماتی را به حکومت عربستان سعودی درباره مصادره حج و راه ندادن شهروندان کشورهای مخالف خود وارد کرده است که خلاصه آن را می‌خوانید. در این مقاله به درگیری‌های میان ایران و عربستان و قطع شدن مکرر سفر حجاج ایرانی به مکه پرداخته شده است و از یمن و سوریه به عنوان کشورهای جدیدی نام برده می‌شود که چند سالی است به فهرست محرومان از حج اضافه شده‌اند. البته حاکمان این کشور عربی، نه تنها مخالفان سیاسی خود، بلکه مخالفان عقیدتی خود را نیز از انجام فریضه حج محروم کرده‌اند و کتابچه‌هایی با عنوان «هشدار به بشریت درباره دین اثناعشری و سرطان شیعی و لابی رافضی‌ها» در تبلیغ علیه تشیع میان حجاج پخش می‌کنند.
نگرانی عربستان از این موضوع که مرجعیت آن کشور و حمایت خاندان سعودی از حرمین شریفین را زیر سؤال می‌برد، به واکنش عربستان در عرصه سیاسی و مذهبی انجامید. مفتی ارشد عربستان و رییس «هیأت بزرگان علما»، عبدالعزیز آل الشیخ، در همین راستا اظهارات تندی علیه ایرانیان کرد و نه تنها آنان را کافر خواند، بلکه آنان را دشمنان اسلام معرفی کرد: «لازم است بفهمیم که آن‌ها مسلمان نیستند. آنان زرتشتی‌اند و دشمنی آنان با مسلمانان موضوع جدیدی نیست. آنان از اهل سنت و جماعت به دور هستند.»
تبلیغ علیه ایران از سوی دستگاه دیپلماسی عربستان سعودی نیز به شکل دیگری انجام شد. ولی‌عهد محمد بن نایف و وزیر امور داخلی عربستان، ایران را متهم به «سیاسی کردن شعائر حج» کرد؛ اتهامی که همواره از سوی عربستان به افراد و کشورهایی وارد می‌شود که با نحوه مدیریت حج مخالفت می‌کنند.
اما امسال فهرست محرومان از حج بلندتر شده بود و محدود به ایران نمی‌شد. افزون بر شهروندان ایران، اتباع سوریه و یمن نیز امسال از حج محروم بودند. عربستان سعودی یک بار به بهانه جلوگیری از ورود تروریست‌ها و یک بار دیگر به بهانه مبارزه با «نقشه شیطانی» و بار سوم به خاطر عدم اتفاق نظر برای مقدمات حج، از ورود حاجیان جلوگیری می‌کند.
جنگ لفظی میان سران ایران و عربستان که چند وقتی است شدت گرفته، در هفته‌های منتهی به موسم حج و در ایام حج به شدت بالا گرفت تا جایی که عربستان سعودی 11 شرط جدید برای زایران ایرانی گذاشت و سرانجام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آقای علی جنتی پس از برگزاری چهار جلسه با وزارت حج سعودی گفت: « شرایط برای انجام حج تمتع آماده نیست.» البته این اولین باری نیست که اعزام حاجیان از ایران قطع می‌شود. در سی سال گذشته، نزدیک به چهار سال اعزام حاجیان از ایران متوقف شده بود. آن بار هم 400 حاجی ایرانی در سال 1987 کشته شده بودند.
اما امسال در یمن، سال دومی است که یمنی‌ها از سفر به مکه محروم شده‌اند. جانشین وزارت اوقاف و ارشاد یمن، عبدالرحمان قلام به روزنامه یمنی «المیثاق» گفته بود: «عربستان سعودی برای سال دوم، یمنی‌ها را محروم کرده است و در ماه‌های گذشته از انجام تعهداتش در این زمینه طفره رفته است.» یمن و عربستان در این زمینه به توافقی در ژوئن گذشته رسیده بودند که به گفته مقام‌های یمنی، طرف سعودی از انجام آن سر باز زده است.
حکومت عربستان پیش‌تر پذیرفته بود که حاجیان یمنی را از مرزهای زمینی الودیعه، علب و الطوال و فرودگاه‌های عدن و صنعاء پذیرا باشد؛ اما تنها اجازه ورود به حاجیانی داده شد که از مرز الودیعه وارد عربستان می‌شدند. این مرز نیز دست عناصر حکومت عبدربه منصور هادی است.
جالب است بدانیم که مرز الودیعه، تنها گنجایش 16300 حاجی دارد که تنها شهروندان منطقه تحت نفوذعناصر هادی را پوشش می‌دهد و به این ترتیب، دیگر یمنی‌ها از انجام فریضه حج بازمی‌مانند. حکومت هادی نیز پیش‌تر گفته بود که به دشمنان سیاسی خود، اعم از حوثی‌ها و عناصر رییس جمهور سابق، علی عبدالله صالح اجازه استفاده از این مرز را نمی‌دهد. وزیر اوقاف و ارشاد حکومت هادی در یمن پیش‌تر ادعا کرده بود که شبه‌نظامیان حوثی و عناصر عبدالله صالح سعی داشتند با ارسال 47 نفر از عوامل خود به عربستان، فریضه حج را سیاسی کنند.
اما شهروندان سوریه چهار سال است که با محدودیت‌هایی از سوی عربستان مواجه هستند و عربستان از سال پیش، از صدور ویزای حج برای سوری‌های ساکن سوریه سرباز زد و به درخواست‌های وزارت امور خارجه سوریه در این زمینه پاسخی نداد.
مفتی استان حلب در سوریه، شیخ محمد عکام، در سپتامبر سال گذشته خطاب به حاکمان عربستان گفته بود: «دین را ابزار سیاست‌بازی خود نکنند و مانع راه خداوند و مسجد الحرام نشوند.» همچنین پیشنهادی را که در ماه آگوست 2013 مبنی بر تأسیس «سازمان جهانی حرمین شریفین» داده بود، دوباره تکرار کرد.
هرچند عربستان سعودی امسال حجاج کشورهایی را به بهانه جلوگیری از ورود تروریست‌ها تحریم کرد؛ با این حال سال پیش به 500 دانش‌آموخته «مرکز محمد بن نایف للمناصحه والرعایه» (مرکز محمد بن نایف برای دعوت به توبه وحمایت از تروریست‌ها) و خانواده‌ها و اساتید آن‌ها اجازه داد تا به حج بروند. دعوت آنان به حج در ضمن اردویی برای اقناع آنان به توبه بود که بنا به گفته مجله آمریکایی «فارین پالیسی» در این برنامه توفیقی حاصل نشد و نتوانستند شرکت‌کنندگان را از جریان تروریسم و افراط دور سازند.
از سوی دیگر، عربستان سعودی در پنهان‌سازی گرایش‌های مذهبی و طایفه‌ای خود نیز ناتوان بوده است. عملکرد «هیأت امر به معروف و نهی از منکر» در عربستان که مسؤول اجرای قوانین شریعت اسلامی است، همواره با انتقادهای فراوانی روبه‌رو بوده است. بسیاری از حجاج از خشونت‌های کلامی و فیزیکی این هیأت شاکی بوده‌اند که تحت عنوان «راهنمایی حاجیان به سمت خیر و مصلحت و بازداشتن آن‌ها از انجام اعمال بدعت‌آمیز و اعمال منکر در حج» انجام می‌شد.
در سایه همین فعالیت‌ها، تبلیغاتی نیز علیه دیگر مذاهب اسلامی به ویژه تشیع صورت می‌گیرد. در سال‌های گذشته، کتابچه‌هایی به زبان‌های انگلیسی، عربی و ترکی در میان حاجیان توزیع شد که به تکفیر شیعیان می‌پردازد و از ضرورت جنگ با آنان، پیش از جنگ با یهود سخن می‌گوید.
یکی از این کتابچه‌ها به نام «الکافی فی تحذیر البشریه من دین الاثنی عشریه، السرطان الشیعی واللوبی الرافضی» (هشدار به بشریت درباره دین اثناعشری و سرطان شیعی و لابی رافضی‌ها) از مجموعه کتابچه‌های «دشمنت را بشناس» است که یعقوب بدرالقطامی آن را تألیف کرده است.
