جایگاه امام علی(ع) در آثار متفکران مسیحی

صباح محسن کاظم سعید، منتقد، نویسنده و مورخ عراقی در اثر خود به نام «امام علی(ع) در اندیشه مسیحی در میان نویسندگان و مورخانی چون جرج جرداق، پولس سلامه و سلیمان کتانی، آثار نویسندگان مسیحی را به دلیل دوری از تعصب، منبعی بسیاری مناسب برای شناخت جایگاه امام علی(ع) توصیف می‌کند.

به گفته وی، امام علی بن ابیطالب(ع) را اندیشه، عدالت، شجاعت، تقوا، خرد، سخاوت، پارسایی و تواضع در تمام زندگی او و نزدیکی به رسول خدا(ص) او را از همتایان خود متمایز کرده است. او تعالیم آسمانی را که بر پیامبر اسلام و دیگر پیامبران نازل شده بود در زندگانی زمینی خود بکار می‌بست؛ آنگونه که در قرآن کریم آمده است: قُلْ آَمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَیْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَالنَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ﴾.

از نگاه صباح محسن، امام علی(ع) یقینی به غایت در ایمان به خداوند داشت و در این ایمان استوار خود را وقف راه خداوند متعال کرد به شکلی که هستی و همه آفرینش را مظهر خداوند یگانه می‌دید.

آن حضرت(علیه السلام) معتقد بود که همه آفریده‌های خداوند در بهره‌مندی از آزادی و کرامت یکسان هستند آنجا که به مالک اشتر می.فرماید: ای مالک، مردم بر دو دسته‌اند: «یا برادر دینی‌ تو هستند و یا در خلقت با تو برابرند» امری که با معیارهای کنونی حقوق بشر و دفاع از حقوق انسان مطابقت دارد. از این رو این اندیشه‌های والا تنها از سوی مسلمانان مورد توجه قرار نگرفته است بلکه اندیشمندان دیگر ادیان به ویژه مسیحیان را نیز مجذوب ساخته است. سلیمان کتانی، پولس سلامه، جورج جرداق و دیگر اندیشمندان مسیحی در این زمینه بسیار قلم زده‌اند.
این مورخ عراقی در تحقیقی به بررسی نمونه‌هایی از آثار اندیشمندان مسیحی درباره امام علی(ع) پرداخته است.

به گفته وی اندیشه امام علی(ع) از دو جنبه برای شاعران و نویسندگان و محققان مسیحی از اهمیت بالایی برخوردار است: نخستین را باید بلاغت و شیوایی بیان امام(ع) دانست و از آنجا که این اندیشمندان به دنبال نمونه‌های برجسته ادبیات عربی بوده‌اند، بلاغت امام آنها را مسحور خود ساخته است. جنبه دوم را باید جنبه انسانی اندیشه امام دانست که فراتر از دین و مذهب خاصی، مطابق با فطرت سلیم و الهی انسان است، امری که اندیشمندان مسیحی آن را جوهره حقیقی پیام عیسی مسیح(ع) می‌دانند و از این‌رو اندیشه امام علی(ع) آنها را بسیار جذب خود ساخته است. چنانچه امام(ع) در خطبه ۲۲۲ نهج‌البلاغه می‌فرماید: وَاللَّهِ لَوْ أُعْطِیتُ الْأَقَالِیمَ السَّبْعَهَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاکِهَا، عَلَى أَنْ أَعْصِیَ اللَّهَ فِی نَمْلَهٍ أَسْلُبُهَا جُلْبَ شَعِیرَهٍ مَا فَعَلْتُهُ و ..به خدا سوگند اگر اقلیم‌هاى هفت گانه زمین را با هر چه در زیر آسمان آنها است به من دهند تا خدا را در حد گرفتن پوست جو از دهان مورى نافرمانى کنم، نخواهم کرد. چرا که این دنیاى شما در نزد من از برگ نیم جویده‌اى در دهان ملخى ناچیزتر است. على را با نعمت‌هاى فناپذیر و لذت‌هاى گذرا و ناپایدار چه کار!
این امر را می‌توان از بهترین تعابیر نفی بی‌عدالتی و ایستادگی در برابر ستمگران در هر مکان و زمانی دانست.

به گفته صباح محسن کاظم اندیشه مسیحی به دلیل دقت اطلاعات، متانت در تحقیق و صداقت در بررسی سیر وقایع تاریخی با بی‌طرفی و تفکر عاری از احساسات و تعصب برای نویسندگان و محققین عراقی و مسلمان به طور کلی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. این مورخ عراقی بر آن است که نویسندگان مسیحی به دلیل بی‌طرفی و دخالت ندادن تعصب مذهبی خود له یا علیه امام علی(ع) توانسته‌اند به شکلی منصفانه‌تری اندیشه و زندگی امام علی(ع) را بررسی کنند.

به گفته وی جرج جرداق در آثار خود به بررسی سیر و سلوک امیرالمؤمنین علیه السلام از ابتدای تولد آن حضرت تا شهادت، به شیوه‌ای ادبی و سرشار از تحسین و غور در شرایط آن پرداخته است و آن زندگی نامه را با دیدی معاصر، یعنی به معنای مدرن، با پرداخت تاریخی تدوین کرده است و از این‌رو با کتب رایج سیره امام(ع) تقاوتی بنیادین دارد، به گفته کاظم، جرج جرداق، اندیشمند لبنانی در اثر خود از روح متعالی امام علی(ع) با تمام صفات نیک و درست آن الهام گرفته است.

صباح محسن کاظم سپس به بررسی آثار پولس سلامه درباره امام علی(ع) به ویژه واقعه غدیر پرداخته است. سلامه واقعه غدیر را به شکلی حماسی به نظم درآورده است و در این سروده واقعه غدیر را رویدادی بزرگ می‌داند که مسیر تاریخ را تغییر داده است.

صباح محسن کاظم سپس به آثار سلیمان کتانی، نویسنده مسیحی لبنانی درباره امام علی(ع) پرداخته است و به‌ویژه به واقعه‌ای جالب اشاره می‌کند که عبارت است از برنده شدن کتانی در مسابقه تدوین کتابی درباره امام علی(ع) که در سال ۱۹۶۷ برگزار شد و علیرغم حضور خیل عظیم نویسندگان مسلمان، به طور کلی و شیعیان به طور خاص، این نویسنده فاضل توانست مقام اول را در میان نویسندگان و مورخان به خود اختصاص دهد.

صباح محسن کاظم، شرح حال امام علی(ع) را به قلم کتانی اثری از نظر دقت تاریخی و به ویژه ادبی بسیار ارزشمند توصیف می‌کند. صباح محسن کاظم می‌گوید: «نویسنده ـ یعنی کتانی ـ در نگارش تاریخی وقایعی که مسیر تاریخ عرب و اسلام را تغییر داده است، از زبانی بهره برده که سرآمد بوده است. او تخیل قدرتمند خود را در خدمت بیان وقایع تاریخی و به ویژه در جدال میان خیر و شر قرار داده است، امری که در طول تاریخ رفتار انسانی را جهت داده است.»

صباح محسن کاظم سعید الاجواد، منتقد، نویسنده و مورخ عراقی در ۲۹ فوریه ۱۹۶۰ در شهر ناصریه به دنیا آمد. صباح محسن کاظم در سال ۱۹۸۵ لیسانس تاریخ را از دانشگاه بغداد گرفت. وی تحصیلات تکمیلی را برای اخذ فوق لیسانس و دکتری تاریخ از دانشگاه اسلامی لبنان به پایان رساند. اثر او به نام «امام علی(ع) در اندیشه مسیحی در میان نویسندگان و مورخان (جرج جرداق، پولس سلامه و سلیمان کتانی)» در بیروت سال ۲۰۲۱ انتشار یافته است.

منبع: ایکنا