چالش علویان ـ سنّی؛ ترکیه ـ سوریه
به دنبال حمایت کامل دولت ترکیه از شبه‌نظامیان سنی‌ای که در درگیری‌های سوریه می‌جنگند، بذر خصومت فرقه‌ای که در سوریه جریان دارد، در حال منتشر شدن در ترکیه است.
به گزارش ایسنا، پاتریک کاکبرن طی گزارشی تحلیلی در روزنامه ایندیپندنت به بررسی وضعیت اقلیت علوی‌های ترکیه پرداخته و می‌نویسد: «علوی‌های ترکیه معتقدند که موضع سنی‌گرای دولت این کشور در درگیری شیعه و سنی که در سوریه در جریان است، آنها را تهدید می‌کند. علوی‌ها فرقه‌ای از مذهب شیعه هستند و حدود 10 تا 20 میلیون علوی در ترکیه حضور دارند.
نوزاد آلتون، از رهبران علوی ترکیه در استانبول می‌گوید: مردم ترکیه از این می‌ترسند که اگر حامیان افراطی‌ها در سوریه مسند قدرت را در دست گیرند، چنین اتفاقی در ترکیه هم رخ دهد.
وی می‌گوید که علوی‌های ترکیه نسبت به علویان سوریه احساس همدردی می‌کنند. هر دو فرقه اعتقادات مشابهی دارند و علوی‌های ترکیه، با حمایت آنکارا از شورشیانی که برای سرنگونی دولت عمدتاً علوی سوریه می‌جنگند، مخالف هستند.
درگیری فرقه‌ای بین اکثریت سنی و علوی‌ها که بزرگ‌ترین اقلیت دینی در ترکیه هستند، همیشه وجود داشته است اما اکنون شدیدتر شده و به وضوح مطرح می‌شود. یک مفسر سیاسی و اقتصادی می‌گوید که تمام گفته‌های رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه علیه علویان سوریه، گوشه و کنایه‌ای به علوی‌های ترکیه است.
علویان سوری که از خشونت‌های سوریه گریخته و به ترکیه رفته‌اند، معمولاً خود را تنها کمی ایمن‌تر می‌بینند زیرا جرأت ندارند که وارد پناهگاه‌های دولتی شوند و از این واهمه دارند که در صورت افشای هویت آنها از سوی سنی‌های ارتش آزاد سوریه مورد حمله قرار گیرند.
برخی از علویان سوریه به استانبول رفته و در آنجا توسط جامعه علوی‌ها از آنها محافظت می‌شود. زینال اوداباشی، رئیس مرکز فرهنگی مذهبی پیر سلطان ابدال در ناحیه گزی در این باره می‌گوید: ماه گذشته میلادی ما تعدادی علوی سوریه را که در خیابان‌های استانبول آواره بودند و در پارک می‌خوابیدند و از طریق فروش آب به سختی امرار معاش می‌کردند، یافتیم. ما علی‌رغم توصیه فرماندار استانبول، تصمیم گرفتیم که از آنها مراقبت کنیم.
وی گفت که حدود 40 علوی سوریه در چادرهایی در مرکز او زندگی کرده و برای 400 تن دیگر نیز مکان‌هایی برای خواب در همسایگی آنجا پیدا شده است. هر چند که آداب مذهبی سه میلیون علوی سوریه با علوی‌های ترکیه متفاوت است اما این دو در پیروی از اعتقادات محوری مانند اعتقاد و احترام به 12 امام مشترک هستند. هر دو احساس تهدید از سوی شبه نظامیان سنی داشته و هر دو می‌دانند که به راحتی قابل شناسایی هستند.
اوداباشی می‌گوید: آنها ما را بی‌اعتقاد می‌دانند و ما هم البته احساس همدردی با علویان سوریه کرده و با دخالت ترکیه در درگیری‌های سوریه مخالفیم. علوی‌های سوری که علوی‌های ترکیه به آن مکان و غذا داده‌اند، روایات هولناکی از شکنجه، ناپدید شدن و مرگ نقل می‌کنند.
مردی با چهره‌ای شکسته که بر روی یک حصیر در کنار یک چادر بزرگ در مرکز پیر سلطان دراز کشیده است، می‌گوید که یک ترکمن علوی اهل دمشق است که محل زندگی‌اش توسط نیروهای ارتش آزاد سوریه اشغال شده و او و دختر 12 ساله‌اش نیز به مدت 27 روز در اسارت آنها بودند.
وقتی می‌گفت که نام او «علی جبار» است و جزئیات بلاهایی که به سرش آمده است را نمی‌داند زیرا در تمام مدت اسارتش چشمانش بسته بود، از ناراحتی برق از چشمانش می‌پرید.
اسارت او از آنجا شروع شد که یک نیمه شب در خانه او زنگ خورد و وقتی او با شنیدن صدایی که می‌گفت یک همسایه می‌خواهد او را ببیند در را باز کرد، شخصی با قنداق تفنگ به سر او ضربه وارد کرد.
ربایندگانی که او معتقد است از ارتش آزاد سوریه بودند، چشم‌های او را بسته و از او خواستند که بگوید آیا به بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه اعتقاد دارد یا خیر، و اینکه به امام علی (ع) ناسزا بگوید. او نیز در جواب گفته بود که حتی اگر گلویش را ببرند، چنین کاری نخواهد کرد.
آنها جبار را شلاق زده، پلاستیک ذوب شده بر پشت او ریخته و تعدادی از ناخن‌های پاهایش را با انبردست کشیدند. جبار منتظر مرگ بود اما آنها او را در یک جاده فرعی در اطراف شهر رها کردند و یک چوپان او را پیدا کرد. او هنوز نمی‌داند که چه بر سر دخترش آمده است. جبار بعدها با ترکمن‌های علوی‌ای که از حلب فرار کرده و در پارک‌های دمشق می‌خوابیدند، آشنا شد. آنها تصمیم گرفتند تا پول کافی برای رفتن 42 نفرشان به ترکیه را فراهم کنند، اما فکر کردند که زندگی در پناهگاه‌های پناهجویان در ترکیه برای آنها خطرناک خواهد بود. در نهایت به استانبول رسیدند و در حالی که نمی‌دانستند کجا بروند، علوی‌های گزی به آنها پیشنهاد کمک دادند.
حامیان دولت ترکیه وجود ارتباط بین علوی‌های ترکیه و علوی‌های سوریه را تکذیب می‌کنند اما با وجود اختلاف کم در اعتقادات مذهبی، آنها با گسترش خطر خصومت سنی‌ها نسبت به همه فرقه‌های شیعه، در جبهه مشترکی هستند.
دوغان برمک، رئیس بنیاد علوی ترکیه در این خصوص عنوان می‌کند: ما چه در سوریه و چه در ترکیه، همه علوی هستیم. تنها تفاوت ما منطقه‌ای است زیرا در مناطق مختلفی زندگی کرده‌ایم. ما در راه مشترکی قرار داریم.
خطر خصومت بین سنی و شیعه که در دهه اخیر، عراق، سوریه و بحرین را دچار اغتشاش کرده است، تا چه حد در ترکیه بالا می‌گیرد؟ تفاوت‌های عمده‌ای در آداب مذهبی اکثریت سنی و علوی‌ها در ترکیه وجود دارد. علوی‌ها برای عبادت به مسجد نمی‌روند بلکه در سه هزار عبادتگاه خاص خود عبادت می‌کنند.
جنگ بین شیعه و سنی که در عراق و سوریه خود را نشان داده است، در حال عمیق‌تر کردن فاصله بین مسلمانان جهان است. ترکیه هم تافته جدا بافته نیست، زیرا یک اقلیت بزرگ شیعه دارد و به قلب درگیری‌ها نیز نزدیک است.
حتی اخیراً صحبت از «پاکستانی‌سازی» استان‌های ترکیه نظیر هاتای و ماردین شنیده می‌شود. گروه‌های وابسته به القاعده که در سوریه می‌جنگند از این استان‌ها به عنوان محدوده پایگاه‌های خود استفاده می‌کنند. سیاست مرزهای آزاد ترکیه برای شورشیان، به این معنی است که جنگ سوریه از طریق مرزها به ترکیه سرازیر می‌شود.
هرچند که ترکیه از نظر اقتصادی و سیاسی در دهه اخیر موفق بوده است، اما جنگ طولانی بر سر قدرت بین حزب عدالت و توسعه و یک کشور سکولار قدرت طلب، چند دستگی دیرپایی را در ترکیه پدید آورده است. افزایش درگیری‌های سیاسی در ترکیه و منطقه، تفاوت نظرهای فرقه‌ای موجود را بیش از پیش افزایش داده و خطرناک می‌کند.»
به دنبال حمایت کامل دولت ترکیه از شبه‌نظامیان سنی‌ای که در درگیری‌های سوریه می‌جنگند، بذر خصومت فرقه‌ای که در سوریه جریان دارد، در حال منتشر شدن در ترکیه است.
