محمود فرشچیان؛ احیاگر نگارگری شیعی و وداع یک اسطوره هنر ایران

محمود فرشچیان (۱۳۰۸–۱۴۰۴)، نگارگر بی‌بدیل و یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های هنر معاصر ایران، روز شنبه ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ در ۹۵ سالگی در ایالات متحده چشم از جهان فروبست.

محمود فرشچیان که در اصفهان زاده شده بود، از کودکی با نقش و رنگ مأنوس شد و با بهره‌گیری از عناصر اصیل مینیاتور ایرانی و تلفیق آن با تکنیک‌های نوین غربی، زبان بصری تازه‌ای را در نگارگری دینی و آیینی بنیان گذاشت.

آثار شاخص محمود فرشچیان همچون عصر عاشورا، ضامن آهو، شام غریبان، پنجمین روز آفرینش و فرشتگان کربلا، جلوه‌گاه پیوند عمیق هنر و معنویت‌اند.

محمود فرشچیان در این آثار، به جای روایت صرف رویدادهای تاریخی، با استفاده از ترکیب‌بندی متمرکز، خطوط سیال و رنگ‌های محدود اما پرقدرت، تجربه‌ای احساسی، روحانی و فرازمانی از مفاهیم شیعی را به مخاطب عرضه کرد.

نقش محمود فرشچیان تنها به خلق آثار ماندگار محدود نشد؛ طراحی و نظارت بر ساخت ضریح‌های امام رضا (ع) و امام حسین (ع) نیز از جمله خدمات هنری کم‌نظیر او به فرهنگ و هنر شیعی است.

موزه استاد محمود فرشچیان در مجموعه فرهنگی–تاریخی سعدآباد، گنجینه‌ای از آثار مذهبی و آیینی او را در خود جای داده و یادگار جاودانه‌ای از میراث هنری این استاد بزرگ است.

محمود فرشچیان در نگاه منتقدان، نه صرفاً ادامه‌دهنده سنت که احیاگر و نوآور نگارگری ایرانی به‌شمار می‌آید؛ هنرمندی که توانست هنر شیعی را به سطحی جهانی برساند و آن را با نیازهای معنوی انسان معاصر هم‌آوا سازد.

با درگذشت محمود فرشچیان، ایران و جهان هنر یکی از بزرگ‌ترین و اثرگذارترین صداهای بصری خود را از دست داد، اما آثارش همچنان چون پلی میان میراث کهن و افق‌های نو، الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد ماند.