مافیای مذهبی
مهدی فردوسی مشهدی: کمابیش اواسط ۱۳۹۹ با بازی مافیا آشنا شدم؛ زمانی که نوجوانی چهارده‌ساله پرسید: «این بازی از نظر شرعی اشکالی ندارد؟» گفتم: «مگر چه قواعدی دارد؟» توضیحاتی داد و یک روز پس از تحقیق و تأمل، به او پاسخ دادم و گفتم: نگران نباش! دغدغه‌مندی درباره دورویی و دروغ‌گویی بسیار خوب است، اما این بازی مثل بازی‌گری در سینماست؛ یعنی همه می‌دانند که تو داری نقش بازی می‌کنی و قرار نیست مافیا بودن خودت را آشکار کنی.
کمابیش اواسط ۱۳۹۹ با بازی مافیا آشنا شدم؛ زمانی که نوجوانی چهارده‌ساله پرسید: «این بازی از نظر شرعی اشکالی ندارد؟» گفتم: «مگر چه قواعدی دارد؟» توضیحاتی داد و یک روز پس از تحقیق و تأمل، به او پاسخ دادم و گفتم: نگران نباش! دغدغه‌مندی درباره دورویی و دروغ‌گویی بسیار خوب است، اما این بازی مثل بازی‌گری در سینماست؛ یعنی همه می‌دانند که تو داری نقش بازی می‌کنی و قرار نیست مافیا بودن خودت را آشکار کنی.
اکنون پس از تأمل بیشتر در این‌باره، می‌افزایم که یکی از بازی‌های سودمند برای جامعه ما به‌ویژه کودکان، همین بازی مافیاست؛ زیرا دست‌کم شش فایده دارد:
1. افزایش هوش عاطفی
ما همواره و بیشتر بر افزایش ضریب هوشی (هوش‌بهر) (IQ) کودکان تأکید می‌کنیم و گاهی و کم‌تر به افزایش هوش هیجانی (EQ) آنان می‌پردازیم. این تأکید موجب می‌شود که پردازش بصری و مکانی، اطلاعات عمومی، حافظه کوتاه‌مدت و قدرت محاسبه کودکان افزایش یابد، اما، در شناسایی احساسات خود و دیگران، مهار احساسات خود، درک احساسات دیگران، استفاده از احساسات در روابط اجتماعی ناتوان یا کم‌توان بمانند. بازی مافیا یکی از راه‌کارهای تقویت هوش هیجانی است.
2. افزایش هوش کلامی
بازی‌کنان مافیا بنابر قاعده بازی باید حدس‌های خودشان را درباره دیگران بیان کنند. این کار موجب می‌شود که از دید معناشناسی، آواشناسی، کاربست دستور زبان و کاربردهای مختلف جملات در اوضاع و احوال گوناگون بازی، تواناتر شوند.
3. افزایش قرینه‌گرایی
ادعا کردن درباره دیگران، بدون عرضه شواهد و دلایل کافی در این‌باره، ارزشی ندارد. بنابراین، بازی‌کنان باید برای حدس‌های ادعایی خود قرینه و شاهدی از لحن کلام دیگری، رنگ چهره او، کلمات و جملات او و…، بیابند و این کار موجب ذهنیت قرینه‌گرا و دلیل‌طلب می‌شود.
4. افزایش قدرت استدلال‌گری
همه قرینه‌ها و شاهدها، حدس‌ها را اثبات نمی‌کنند، بلکه برخی از آنها به مفت نمی‌ارزند. بنابراین، برای استنتاج درست، باید مقدمات درست و شواهد مرتبط را جست و گردآوری کرد. این بازی موجب تواناتر شدن بازی‌کنان در استدلال استنتاجی می‌شود.
5. افزایش انگیزه مشارکت اجتماعی
حذف افراد از بازی، پس از رأی‌گیری ممکن است و بنابراین، فرد بنابر مشارکت و تصمیم‌گیری جمعی و خرَد گروهی به کاری دست می‌زند و این کار زمینه‌ای برای تمرین دموکراسی و بهره‌گیری از دست‌آوردهای عقل جمعی است.
6. افزایش سواد اعتماد اجتماعی
رفتار عقلایی افراد در جامعه، بر پایه اعتماد آنان به «دیگری» وابسته است، اما آیا به هر کسی می‌توان اعتماد کرد؟ هرگز! اعتماد به اعضای جامعه‌ای که بیشتر یا همه آنان نقش بازی می‌کنند، دشوار است و در این‌باره باید تمرین کرد و این بازی ابزار مناسبی برای چنین تمرینی است.
باری، به سه نکته زیر توجه کنید:
یکم: برای اعتماد کردن باید نقاب‌های بازی را پس از بازی کنار نهاد نه اینکه بیرون بازی هم بازی کرد! برای نمونه، تغییر پوشش و گویش و روش با توجه به جهت وزش باد و نهادینه کردن این تغییر جهت در منش کودکان، مافیا شدن بیرون بازی مافیاست.
دوم: حب و بغض‌ها موجب می‌شوند در زندگی بیرون بازی، شهروندی را برانیم یا مافیایی را بنوازیم؛ پس نه زودباوری راه نجات است نه دیرباوری. برای نمونه، نه خوش آمدن از کسی با صادق بودنش ملازم است نه بد آمدن از کسی با کاذب بودنش.
سوم: جوامع دینی، به آسیب «ریاکاری» و «نفاق» دچار می‌شوند و این بازی، ذهن کودکان را برای بازشناسی مافیای مذهبی آماده می‌کند. ادبیات دینی فربهی درباره آسیب‌ها و نشانه‌های نفاق، در دست است. حتی اگر کسی این بازی را مشروع نداند، بر پایه آن ادبیات گسترده باید شگردی را برای منافق‌شناسی اختراع کند. برای نمونه، از پیشوایان دینی نقل کرده‌اند:
به فراوانی نمازگزاری و روزه‌داری و حج‌گزاری و نیکوکاری و ناله‌هاى شب‌زنده‌داری افراد نگاه نکنید، بلکه به راست‌گویى و پاک‌دستی آنان بنگرید! [۱]
چون بسی ابلیس آدم روی هست
پس به هر دستی نشاید داد دست
پانوشت
۱. محمد بن‌علی بن‌بابویه قمی، عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 51
به نقل از:
