آیت‌الله یوسف صانعی شاگرد سرشناس بنیانگذار انقلاب اسلامی درگذشت
آیت‌الله یوسف صانعی (متولد ۱۳۱۶ش، وفات ۱۳۹۹ش) مجتهد نامور و از شاگردان سرشناس امام حمینی که عضویت در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، دادستانی کل کشور، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری و امامت جمعه شهر قم از مناصب وی بوده، نیمه شب شنبه 22 شهریور درگذشت.
آیت‌الله صانعی در سال ۱۳۵۲شمسی تدریس درس خارج اصول فقه و در سال ۱۳۵۴شمسی تدریس درس خارج فقه را آغاز نمود و در سال ۱۳۷۲شمسی رساله عملیه خود را منتشر نمود.
برخی مبانی و نظرات فقهی آیت‌الله صانعی مورد مناقشه قرار گرفته است. بلوغ دختران در سیزده سالگی، خروج زن از خانه بدون نیاز به اذن شوهر، برابری قصاص و دیه زن و مرد، ارث غیر مسلمان از مسلمان و محرمیت فرزندخوانده از جمله فتاوای منافشه‌انگیز صانعی بوده است. وی عدالت عرفی را بر بسیاری از احکام اسلامی مقدم می‌دانست و معتقد به کرامت ذاتی انسان با هر اعتقادی بود.
آیت‌الله صانعی در نشستی علمی در مؤسسه فقه الثقلین وابسته به ایشان درباره نوآوری فقهی گفته بود: «ما با نوآوری بر پایه فقه جواهری و فقه شیخ انصاری موافقیم و نوآوری می‌باید بر اساس کتاب و سنت و عقل باشد».
وی همچنین در خصوص احکام فقهی زنان گفت که می‌توان به «قاعده انصاف» رجوع و بر اساس آن، احکام بانوان را استنباط و حتی قانون‌گذاری کرد: «به پیامبر عرض می‌کنیم یا رسول الله اگر خودت جای کسی بودی که می‌خواستی قانون را برای او وضع کنی، آیا چنین وضع می‌کردی؟ آیا فکر می‌کردی که دخترت را شوهر بدهی و اگر خواست پایش را از منزل بیرون بگذارد خلاف شرع بدانی، اما مردش تا آخر شب بیرون برود و گاهی عیاشی کند و بعد هم با آن وضع بیاید خانه؟ یا اینکه به صورت مطلق طلاق را دست مرد بدهیم؟»
با وجود این نظرات عرفی و سهل‌گیری ایشان در برخی فتاوا اما می‌توان گفت دایره مقلدان این مرجع تقلید به اندازه برخی دیگر از مراجع شیعی نبود که در ارائه نظرات فقهی نوآوری خاصی نداشتند.
رضا بابایی در یادداشت «دین عمومی و اتوریته عامه» در تحلیلی بر این نکته نوشته بود: «گرایش مردم عادی و عامی همواره به سوی کسانی است که با جزم و قطع بیشتری سخن می‌گویند و تصویری روشن‌تر ارائه می‌دهند و بر آن پافشاری می‌کنند. این میل و گرایش، دلایل جامعه‌شناختی و فرهنگی دارد و البته در منابع دینی نیز می‌توان گزاره‌هایی در تأیید آن یافت؛ اگرچه با روح دینداری و بدیهیات دینی و «شریعت سهله و سمحه» نمی‌سازد. از پیامبر اسلام(ص) چندین روایت نقل شده است که فرموده‌اند در دین «تعمق» نکنید: «إیاکم و التعمّق فی الدّین فإن الله تعالی قد جعله سهلاً؛ از سخت‌گیری در دین بپرهیزید که خدا دین را بر شما آسان کرده است.» (کنز العمال، ج۳، ص۳۵). به عبارت دیگر، باریک‌بینی و نازک‌اندیشی و خیال‌پردازی و تعمیم در دین ممنوع است. اما در نظر دینداران عامی، عالمان سخت‌گیرتر، مقدس‌تر و پرهیزگارترند و عالمانی که تساهل و تسامح بیشتری دارند و کمتر احتیاط می‌کنند، سزاوار تقلید و تقدیس نیستند. از همین رو است که اقتدار اجتماعی و منابع مالی جامعۀ دینی، بیشتر به سوی عالمان سخت‌گیرتر می‌رود و آنان جایگاهی بلندتر می‌یابند و دست بالا را دارند. در مقابل، عالمان آسان‌گیر و اهل مدارا به حاشیه می‌روند و از قداست کمتری برخوردارند و گاه به بی‌مبالاتی و اباحی‌گری در دین متهم می‌شوند.»
بابایی در ادامه می‌نویسد: «قدرت و ثروت در نزد عامۀ مردم است و استقبال آنان از فهم و قرائتی خاص از دین، تعیین‌کننده است. اگر مرجع تقلیدی در قم مانند آیت الله صانعی، به‌رغم آسان‌گیری در فتوا، مقلدان کمتری دارد، از همین رو است.»
