در ستایش فاصله اجتماعی

یکم:

اصطلاح قرنطینه در زبان فارسی، از واژه ایتالیایی کوآرانتِنا[1] در زبان ایتالیایی اقتباس شده است. این اصطلاح در بسیاری زبانهای دیگر از جمله انگلیسی و فرانسوی نیز ورود پیدا کرده است. معادل انگلیسی این واژه کوآرنتین[2] و معادل فرانسوی این واژه کَقانتِن[3] می‌باشد. (در زبان فرانسه کلمه “کقانتِن” به عدد چهل نیز اطلاق می‌گردد.) در قرن چهاردهم میلادی، جهان‌گیر شدن طاعون باعث مرگ 200-75 میلیون انسان در اروپا، آسیا و شمال آفریقا گشت. دوران اوج این بیماری در اروپا در سالهای 1347-1351 میلادی بوده است. این عظیمترین کشتار انسانی، توسط همه‌گیری یک بیماری، به دوران “مرگ سیاه”[4] نیز مشهور است.

اسنادی[5] متعلق به سال 1377 میلادی حاکی از این است که کشتی‌ها پیش از لنگر انداختن در ساحل شهر دوبروونیک dubrovnik واقع در جنوب کروواسی می‌بایست مدّت سی روز را در جایی مشخص توقف می‌کردند تا از عدم وجود سَپتوم بیماری در مسافران اطمینان حاصل گردد، سپس مسافران اجازه پیاده شدن از کشتی و ورود به شهر می‌یافتند. این دوره سی روزه توقف و انتظار در سال 1448 میلادی توسط یکی از سناتورهای مجلس سِنای شهر ونیز به نام ” تینتورِتو مارکآنتونیو باربارو”[6] به چهل روز افزایش یافت و از آن پس اصطلاح ” کوآرانتِنا” بر سر زبان‌ها افتاد و در دائره‌المعارف بسیاری کشورها برای “دوره معینی از ایزوله شدن فرد یا حیوان ” بکار گرفته شد.[7] هدف از ایزوله کردن انسان یا حیوان می‌تواند پیشگری از “ابتلا به بیماری” یا پیشگیری از “انتقال بیماری” توسط افراد بیمار به افراد سالم باشد.

دوم:

روایت است پیامبر اسلام (ص) در سالهای پیش از بعثت، خصوصاً” در ایام مبارک رمضان، به کوه حرا می‌رفتند و روزها، به دور از آلودگی‌های جماعت انسانی، خلوت اختیار می‌کردند. نهایتاً” در یکی از همین روزهای مفارقت و خلوت‌گزینی بود که جبرئیل بر ایشان وارد شده و پیغام الهی را بر وی ابلاغ کرد.

چنان که شیخ سهروردی در عوارف المعارف روایت می‌کنند:

“رسول اکرم (ص) در مَبادی کار از بهرِ خلوت، غار حرا را اختیار کرده بود و از غایتِ اختیار، بارها قصد آن کرده بود که از سر کوه خود را به زیر اندازد؛ از بهر آنکه طاقت ِ مُخالَطت ِ خلق نمی‌داشت؛ تا آنگاه که جبرئیل بر او پیدا شد و گفت: “یا مُحَمَّدُ اِنَّکَ رَسُولُ اللّهِ حَقّاً ” بدین سخن تسکین یافت و از غار به کار آمد و به ادای رسالت مشغول شد.” [8]

و همینطور در مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه شیخ کاشانی آمده است که:

“و هرچند خلوت در عهد رسالت سنّت نبوده است، لکن پیش از آن، رسول صلّی‌اللّه علیه وسلّم به جهت غلبهٔ محبّت الهی و صدق اشتیاقِ به حق، خلوت دوست داشتی و گاهگاه به غار حرا رفتی و آنجا به ذکر و تعبّد، شب‌ها گذاشتی تا غایتی که قریش در حقّ او گفتند: «اِنَّ مُحَمّداً عَشِقَ رَبَّهُ.»[9]

علاوه بر پیامبر گرامی اسلام، فلاسفه و عارفان دیگری نیز برای وصل شدن به منبع انرژی الهی چاره را بر مفارقت و دوری گزیدن از جوامع انسانی می‌دیدند و برای محافظتِ ذهن و روح از کجی‌ها و دل‌مشغولی‌های دنیوی، سر به کوه و صحرا گذارده و از این طریق، مسیر رسیدن به آنچه “حقیقت ناب الهی” نامیده می‌شود را بر خود هموارتر می‌کردند.

بودا نیز یکی از پیامبرانی است که ازین قافله مستثنی نیست. در افسانه‌های بودیسم نقل است که بودا به مدّت شش سال پیاپی در زیر درختی مشغول مراقبه بود و به امید رسیدن به حقیقت سکون و سکوت اختیار کرده بود. در این ایّام شیطان به اشکال مختلف بر وی ظاهر می‌گشت و سعی در گمراه کردن و از پای درآوردن وی داشت. طوفان و باران و گرما و سرما و حوادث طبیعتیِ پیرامون بر او فرود می‌آمد و ظنّ این می‌رفت که بودا دست از طلب بدارد و همچون دیگران راه زندگی سطحی دنیوی را در پیش گیرد؛ امّا بودا آنچنان محکم و استوار بر آرمان درونی خود وفادار ماند تا به روشنگری رسید.[10]

بود درویشی به کُهساری مقیم

خلوت او را بود هم خواب و ندیم

چون ز خالق می‌رسید او را شَمول[11]

بود از اَنفاسِ مرد و زن مَلول [12]

روایت است که حضرت مولانا روزهای پیاپی را در خلوت و تنهایی، بدون صرف طعام سر می‌کردند و به رقص سماع می‌پرداختند چنان که گاهی رقص سماع ایشان سه روز متوالی نیز به درازا می‌انجامید.[13]

سوم:

سکوت و سکونِ تحمیلی دوران کرونا، با آنچه سالکان و بزرگان مذاهب و خرقه‌های مختلف در دوران پیشاکرونا، در قالب تجربیات خلوت‌نشینی ِ عرفانی-دینی زیسته‌اند انسان اندیشمند را به دیگرگونه اندیشیدن در باب چرایی وضعیت ِ کنونی دعوت می‌کند. نیرویی که از دل طبیعت برآمده و انسان قرن بیست و یکم را مطلقاً درید قدرت خود گرفته است و او را به خلوت و سکوت دعوت می‌کند.

کارت دعوتی که برای تک‌تک ابناء بشر فرستاده شده و اعراض از آن ممکن نیست مگر به قیمت از کف دادن جان.

“مشایخ رحمه‌الله متّفقند که اساس سلوک بر چهار قائمه است:

کم خوردن، کم خفتن، و اندک گفتن و گوشه گرفتن از خلق.” [14]

بر اساس آنچه شرح آن رفت “گوشه گرفتن از خلق”، دارای حَسَنات و موهبات فراوانی است که انسان عصر کنونی به واسطه غرق شدن در عادات سطحی، خود را از موهبت آن بی‌بهره نموده است و ناگفته پیداست که هیچ نیرویی یارای تغییرات بنیادین سبک زیستی بشر را ندارد الّا طبیعت که مظهر تجلّی قدرت الهی است.

«إِنَّ فِی ذَلِک لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ»

«همانا در آن، نشانه‌هایی -از ذات پاک خداوند- برای قومی که می‌اندیشند مستتر است.»[15]

باشد که «حق تعالی همگِنان را توفیق رفیق کناد و از آفات خَلَوات محفوظ داراد.» [16]

 

ارجاعات:

[1] quarantena

[2] quarantine

[3] quarantaine

[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Quarantine

[5] رجوع کنید به 4

[6] Tintoretto Marcantonio Barbaro

[7] رجوع کنید به 4

[8] عوارف المعارف، شیخ شهاب الدین سهروردی، باب بیست و ششم در بیان خاصیت اربعینیات، نسخه الکترونیک ص 54

[9] مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، شیخ عزّالدّین محمود بن علی کاشانی، فصل ششم در بیان خلوت، نسخه الکترونیک ص 75

[10] به نقل از رابرت الکس جانسون، راهبری زندگی با شهود درونی، انتشارات بنیاد فرهنگ زندگی ص 225

[11] شراب

[12] مثنوی معنوی، دفتر سوم، نشر هرمس، ص 581

[13] به نقل از عبدالکریم سروش، سری درسگفتارهای صوتی مدرسه مولا، شرح دفتر اول مثنوی معنوی

[14] شیخ سهروردی، عوارف المعارف، باب بیست و هشتم: در بیان کیفیت در خلوت نشستن، نسخه الکترونیکی ص 57

[15] آیه 21 سوره روم

[16] رجوع کنید به 11