رمضان، روح‌نوازی بخشنده مهربان
رمضان، روح‌نوازی بخشنده مهربان؛ نوشته ای از محمدعلی زم
1- رمضان از اسماءالله و معنی آن شدّت تابش آفتاب بر خاک و زمین است و اگر انسان را موجودی از موجودات زمینی بدانیم، باید سرزمین نفس و روح او را در رمضان از نعمت تابش مستقیم خورشید رمضان و ولایت الهی حاکم بر آن، بهره‌مند بدانیم و لطف و رحمت الهی را سبب نزول و فرود حضرتش از قله هستی به قلب انسان دانسته و قرآن، که کتاب نازل شده رمضان است را، نشان رحمت نازله حضرت پروردگار بر انسان و واسطه اتّصال و اتّصاف انسان به خدا بدانیم، آن‌گاه رمضان در نزد ما ماه نزول رحمانی خداوند و قرآن، صعود معنوی انسان خواهد بود.
2- وجه امتیاز انسان بر سایر موجودات هستی، در روح و روان و جان اوست؛ از این‌رو:
الف- برخی این رُوح را با رَوح یکی دانسته‌اند و رَیح را نسیم‌آورنده رحمت الهی دانسته‌اند و آن را نَفْس راحتی و رحمت و نسیم خاص انسانی نامیده‌اند.
ب- عرف و عوام، رُوح را روان و جان مجرد در برابر جسم نامیده‌اند.
ج- در قرآن مجید این واژه، در هاله‌ای از راز و رمز ملکوتی ، بیست‌و‌یک بار تکرار شده است. در جایی روح، حضرت جبرئیل و به معنی سلطان ملائکه و در جایی دیگر به معنی فرشتگان است و در جای دیگری روح به معنای شریعت و دین و فلسفه انزال آن، انذار و هدایت مردم به‌واسطه نبوت و رسالت امده است و منظور از نسبت‌دادن روح به امر حضرت رحمان را اشاره به مقام مدیریت حضرتش می‌داند و براساس آن، او را صاحب حکمت، شریعت، دین و پیامبران می‌خواند.
در جایی روح را نور هدایت ذکر کرده است و در جای دیگر، از روح در کنار ملائکه‌الله سخن گفته است که سبب عروج انسان به سوی خدا و ایستادن و پاسخگویی او در برابر حضرت پروردگار در قیامت عظماست .
د- امام صادق(ع) و برخی اولیای دیگر، روح را ملکی بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل و آن را همراه با حضرت رسول‌الله و امامان- علیهم‌السلام- دانسته‌اند و از این نگاه، فقدان نام معیّن برای روح، نشان از عظمت و راز و رمز «امرالله»ی- روح- دارد .
ه- برخی گفته‌اند مراد از روح، عقل کلی مخلوق است که خدای تعالی به‌واسطه آن، جهان را به‌کمال می‌رساند و در قیام و عبودیت و صعود انسان دخالت تامّ و تمام دارد .
و- برخی نیز روح را مستقل دانسته‌اند .
و برخی دیگر…
آنچه از مجموع احتمالات، استنباط و استفاده می‌گردد شرافت، فضیلت و برتری «روح»، نسبت به همه موجودات زمینی و آسمانی و بخش جسمانی انسان است که خدای تعالی آن را «امر» خود خوانده است . این موجود کلی آسمانی در لحظات مشخص هر رمضانی، همراه با ملائکه‌الله فرود می‌آید و مکتب افکار، مذهب رفتار و امام سلام راهبر را به بندگان شایسته و «عبادالله المخلصین» می‌نمایاند.
این «امرالله» محکم و استوار، منشأ شرف و فضل آدمی و محل فرود «قدس الهی» برای نزدیک‌شدن به انسان و زداینده هر مرگی بر روح متصور انسان است. در مرگ جسمانی انسان، روح به سلامت از بدن خارج می‌شود و تا قیامت در عالم برزخ در «عذب» و یا «عذاب» قرار می‌گیرد و سخنگوی «مغزافزار» و نرم افزار «مسئول» و «پاسخگوی نیت و عمل» آدمی در قیامت خواهد بود. پس رمضان «امرالله المتین» و ظرف و مظروف و وقت و میقات نزول ملائکه الله و روح‌الله آدمی است.
1- ضیافت یعنی میهمانی‌دادن اختیاری و انتخابی.
اگر کسی از سوی حضرت میزبان با وقت و برنامه قبلی به میهمانی دعوت شده باشد، رعایت حال میهمان، از سوی میزبان، امری پسندیده و نیکوست و برخلاف حال میهمان، عملی انجام‌دادن نکوهیده و غیر حکیمانه و ناصواب، محسوب می‌شود. در چنین میهمانی که میزبانش بزرگ است، هرکس باید به اندازه وسع و ظرف و میل و نیاز و سلیقه خود از نعمت میزبان بهره بجوید. اگر غفلت کند، گرفتار پشیمانی می‌شود.
انسانی برای رفتن به میهمانی، نیازمند آمادگی، آراستن و زینت‌کردن است. معطر و آراسته‌شدن به چیزی که گمان می‌رود میزبان به آن علاقه دارد، شرط رفتار نیکو‌داشتن است. آن‌چنان‌که میزبان، میزبان کریم و بخشنده و ثروتمند نیز در پایان هر میهمانی به حَسَب نیاز و شخصیت میهمان، هدیه‌ای را به رسم یادگار به او اهدا می‌کند.
رمضان ماه دعوت الهی به ضیافت حضرت معبود است و میهمان محبوب این ضیافت، انسان است و یکی از سنت‌های میهمانی «ردّ‌و‌بدل» کردن چیزی بین میزبان و میهمان است، کمیت و کیفیت این تبادل به میزان درک، توجه، محبّت و معرفت انسان وابسته است .
2- رمضان، ماه دعوت عامه از جانب خدای تعالی است. «بار عام» الهی هر سال یکبار تدارک می‌شود و هرکس با هر وسع و تمکّنی و حتی با ضعف و کم‌مایگی مادّی و مالی، می‌تواند مدعو عزیز و محترم ضیافت این میزبان عزیز، باشد. میزبان وعده کرده است که هرکس در این میهمانی هرچه بخواهد، خواهد گرفت. اگر همیشه انسان لبیک‌گوی خداست در این ماه به‌واسطه نزول فضل و رحمت و کرامتش، خداوند لبیک گوی انسان می‌گردد.
3- رمضان فصل مشترک عناصر سه‌گانه میزبان، میهمان و روح است و فرآیند آن در پیرایش و آرایش آدمی برای تأثیرپذیری از مکتب سلام و قدرت نفوذ‌یافتن از او، متجلی می‌شود و «انسان نافذ‌الکلام» و حضور‌یافته در ضیافت الهی، حافظ «روح‌الله» و آگاه به عظمت رمضان «شهرالله» می‌شود. پس انسان نافذ و تأثیرگذار، به هنرمندی شبیه می‌گردد که توانسته است بیش از دیگران خود را به پالایش روح و روان پاک و اتصال معنوی اثربخش، متصف سازد.
خدایا توفیق درک رمضان را به همگان و به‌ویژه به اندیشمندان ما عطا و رمضان را بر همه مبارک و ما را مغفور رمضان فرما.
رمضان، روح‌نوازی بخشنده مهربان؛ نوشته ای از محمدعلی زم
