مرور مطبوعات / دانشگاه گسسته از جامعه

شرق
 
حمله به انسجام ایرانی
ابراهیم حاجیانی جامعه‌شناس و معاون مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در واکنش به حادثه تروریستی اهواز، این حمله را در راستای دست‌اندازی به انسجام اقوام مختلف ایرانی ساکن خوزستان از عرب، فارس و لر دانسته و می‌نویسد: انتخاب روز نخست از هفته دفاع مقدس و شهر اهواز، ممکن است اذهان را صرفا متوجه برخی جریان‌های خلق عربی و قوم‌گرا کند؛ در‌حالی‌که از نظر تکنیکی، طراحی و اقدام در چنین سطح و گستره‌ای، علی‌القاعده می‌تواند فراتر از اهداف و برنامه‌های این‌گونه گروه‌ها باشد. بنابراین در تحلیل نهایی، نباید این عملیات را صرفا اقدام گروه‌های تجزیه‌طلب افراطی تلقی کرد و به‌طور قطع دولت‌ها و عوامل خارجی نیز در این رخداد وجود دارند و نقش ایفا کرده‌اند. بر این اساس، باید هوشیار بود که حادثه تروریستی اهواز هیچ نسبتی با برخی گرایش‌های مدنی و قوم‌گرا در منطقه خوزستان ندارد و به همین‌سان این اقدام ربطی به بدنه جامعه ایرانیان عرب‌زبان منطقه جنوب کشور ندارد. چنانچه بر مبنای شواهد و پژوهش‌های متعدد تجربی، علایق ملی و میهنی هم‌وطنان عرب، بسیار قوی و جدی بوده و مردم عرب‌زبان خوزستان تعلقات و وابستگی‌های ملی و ایرانی قوی دارند و نشانه مهم آن، سال‌ها مراوده، ارتباط و تعامل مثبت میان آنها با جامعه بختیاری، لُر و فارس‌زبان در شهر‌های مختلف خوزستان به‌ویژه خرمشهر، آبادان، بندر ماهشهر و اهواز است.
 
استیفای حق آموزش
صالح نقره‌کار نیز به مناسبت آغاز سال نوی تحصیلی، حق آموزش رایگان و اجباری را از گذشته تا امروز بررسی کرده و نوشته است: یک جریان فکری قبل و بعد انقلاب مسئله اولویت‌بخشی به آموزش را در قامت دو عبارت تحصیل «رایگان» و «اجباری» به‌مثابه یک حق شهروندی و در‌عین‌حال یک تکلیف برای شهروند از بودجه عمومی تحلیل می‌کرد و متأثر از اسناد بین‌المللی حقوق بشر و منظومه اندیشه اسلامی به‌ دنبال حکمرانی حامی فرهنگ و فرزانگی بود. قوانین نخستین دولت را مکلف می‌کرد در مدت ۱۰ سال آموزش‌وپرورش ابتدایی را در تمام کشور عمومی و اجباری‌ کند. چنانچه در ماده سوم قانون مصوب سال32 آمده است که آموزش‌وپرورش در دبستان‌های دولتی در تمام کشور مجانی است و به‌هیچ‌عنوان نباید از دانش‌آموزان وجهی مطالبه شود و به‌ دانش‌آموزان بی‌بضاعت کتاب درسی مجانی ارائه می‌شود.
 
امید و هویت
وحید معتمد‌نژاد فعال فرهنگی درباره امید و هویت اجتماعی دست به قلم برده و نوشته است: اندیشیدن به آنچه امید را در اذهان زنده می‌کند و به آن جنبه عملی می‌بخشد، راستی‌آزمایی و برگشت اعتماد عمومی به ساختار دولتی است که در حال حاضر در بدنه جامعه نیازمند اعتنای بیشتری است تا همراه با جامعه به صورت مشترک برای بهبود شرایط فعلی اقدام کنند. نیازمندی‌های اجتماعی در این مقطع، همسان‌سازی تفکر و فرهنگ عمومی با تفکر خود پای سیاسی است تا حرکتی ساختارگرایانه و نه شعارگرا در اصلاح و ترمیم روابط بین دولت و ملت شروع و به نوگرایی ختم شود. هویت ایرانی در این بین از دیگر موضوعاتی است که در سال‌های گذشته به تجربه ثابت شده نه‌تنها هیچ‌گاه در مقابل هرگونه تلاطم سیاسی خدشه‌دار نشده که برعکس عاملی در کنشگری و احقاق حق و برآوردن خواسته‌های عظیم عمومی بوده و درست بنا بر همین اصل است که دولت‌های پس از انقلاب، هرکدام دنبال روش و راهکاری برای بهره‌گیری از نیروی سترگ ملی هستند تا این نیرو را همگام و همراه با اهداف خویش کنند. بنابراین، هرچه دولت‌ها در همسوسازی با مبانی فکری اجتماعی و عمومی یا هویت ایرانی همگام بوده، از آن سو در طراحی و پیاده‌ کردن اهداف خود موفق‌تر بوده‌اند.
 
بازداشت عضو شورای شهر نیشابور به‌خاطر توهین به مقدسات
دادگستری خراسان رضوی روز شنبه با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد: در پی انتشار خبر توهین یکی از اعضای شورای شهر نیشابور نسبت به مقدسات و عزاداران حسینی که موجی از اعتراضات عمومی را به دنبال داشت، دستور لازم توسط رئیس کل دادگستری استان خطاب به دادستان عمومی و انقلاب مرکز خراسان رضوی و همچنین دادستان عمومی و انقلاب نیشابور مبنی بر رسیدگی سریع و دقیق به این موضوع صادر شد. در ادامه این اطلاعیه آمده است: بر این اساس و در پاسخ به درخواست هیئت‌های عزاداری، علما، روحانیت و اقشار جامعه و در راستای اجرای وظایف شرعی و قانونی پس از صدور دستور قضائی، فرد هتاک مورد تعقیب قرار گرفت و صبح امروز با صدور قرار قانونی بازداشت شد. عضو بازداشت‌شده شورای اسلامی شهر نیشابور 25 شهریور در یک پست اینستاگرامی در واکنش نسبت به ویدئویی از یک مداحی نسبت به محتوای آن مطالبی را طرح کرده بود که منجر به اعتراض جمعی از شهروندان نیشابوری شد.
 
اعتماد
 
کودکان برای صلح
زهرا جوهرچی مدیر انجمن پرنده درخت کوچک نیز به نیاز کودکان برای رشد در محیط صلح‌آمیز پرداخته و نوشته است: هاینریش بُل، نویسنده آلمانی، در کتاب «آدم کجا بودی» می‌نویسد: «بعد از هیتلر، همه آلمان درک کردند که او چه بلایی بر سر کشور و زیربناهای آن آورده است…، اما یک‌چیز نابود‌شده اساسی بود که هرکسی نمی‌فهمید و آن خیانت هیتلر به کلمات بود. خیلی از کلمات شریف، دیگر معنی خود را از دست داده بودند، پوچ و مسخره شده بودند، عوض شده بودند، اشغال شده بودند. کلماتی مانند: آزادی، آگاهی، صلح، پیشرفت و عدالت». نقشی که ادبیات هر کشور در ترویج صلح کودک ایفا می‌کند، بسیار حائز اهمیت است. ناصر یوسفی از چند کتاب نام می‌برد که هشداری برای جنگ است و شعاری برای صلح. یکی از آنها ساداکو و دُرناهای کاغذی است1. کودکان معلول و معلول بازمانده از جنگ به مراقبت و توجه بیشتری نیاز دارند و بی‌توجهی به آنان به‌دور از عدالت است. دسترسی این کودکان به مدرسه و تأمین وسایلی چون واکر و ویلچر برای آسایش آنها از وظایف دولت‌هاست. باید امید به زندگی را در آنها تقویت کرد و روزهای درخشان آینده را به آنها نوید داد. معلولیت جسمی نباید مانعی در عشق به زندگی و آینده آنها باشد. نکته اساسی این است که کودکان بدون توجه به نژاد، رنگ، جنسیت و ملیت باور کنند که موجود مهمی هستند، باور کنند که وجودشان منحصربه‌فرد و برای خانواده و کشور باارزش است.
 
دانشگاه گسسته از جامعه
اعتماد مصاحبه‌ای فراهم کرده است با عباس کاظمی جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «دانشگاه از نردبان تا سایبان» با موضوع دانشگاه و ارتباط آن با جامعه. وی در بخشی از این مصاحبه درباره کتاب خود می‌گوید: این کتاب چهار بخش است و هر چه در آن پیش می‌روید، می‌بینید که مباحث خاص‌تر می‌شود. یعنی آموزش عالی آغاز می‌کند و بعد به اقلیت‌های دانشگاهی که بخشی از نظام آموزش عالی جدید است می‌پردازد و سپس به علوم اجتماعی به عنوان بستری که در 15-10 سال اخیر در آن فکر کردم، اختصاص می‌یابد و در نهایت بر فعالیت‌های 6-5 سال اخیر من در زمینه مطالعات فرهنگی متمرکز می‌شود. اما نخ تسبیحی در سراسر این مباحث قابل ردیابی است که همان نوع نگاهی است که من به نظریه و علوم اجتماعی و علوم انسانی و دانشگاه دارم. نسل جدیدی در میان استادان جوان و دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد علوم اجتماعی ما ظهور و بروز یافته است که فعالیت‌های علمی‌شان را از فعالیت‌های مطبوعاتی و فضای مجازی شروع می‌کنند. این امر پیامدهای مختلفی دارد. تا قبل از یک دهه پیش، حضور در فضای مطبوعاتی به صورت تحقیرآمیز، فعالیت «ژورنالیستی» تلقی و کسی که این کار را می‌کرد، ژورنالیست و سطحی نامیده می‌شد. در عین حال کار مطبوعاتی مخاطرات زیادی داشت. بنابراین ورود به فضای عمومی ‌نه فقط امتیازی در بر نداشت، بلکه با هزینه نیز همراه بود.
 
ایران
 
الاحوازیه، تروریسم زیر نقاب آزادیبخشی دروغین
ایران به مناسبت حادثه تروریستی اهواز و انتساب آن به جنبش الاحوازیه که یک جنبش استقلال‌طلب در خوزستان است، درباره این جنبش می‌نویسد: گروهک تروریستی «الاحوازیه» که سخنگویش اندکی پس از حادثه تروریستی دیروز و حمله به نظامیان و غیرنظامیان حاضر در مراسم رژه در گفت‌وگو با شبکه فارسی‌زبان و سعودی مسلک «ایران اینترنشنال» مسئولیت آن را بر عهده گرفت؛ تشکیلاتی است که از اواسط سال 1375 اعلام موجودیت کرده و مقابله با نظام جمهوری اسلامی و تجزیه استان‌های خوزستان، بوشهر و هرمزگان را هدف قرار داده است. ریشه ادعای آنها به طغیان شیخ خزعل الکعبی در سال 1304 شمسی بازمی‌گردد که با سوء استفاده از ضعف سلسله رو به انقراض قاجار در خوزستان ادعای سلطنت کرد و البته سرکوب شد. در شناسنامه منتشر شده درباره این گروهک تروریست الاحوازیه بازوی نظامی جبهه التحریر، جنبشی نظامی که در عراق مستقر بود معرفی شده است که شخصی به نام «حبیب نبگان» ساکن در دانمارک رهبری معنوی و نظامی آن را بر عهده دارد. اغلب سرکردگان الاحوازیه در چهار کشور انگلیس، هلند، دانمارک و سوئد سکونت دارند و نه فقط از ریاض و لندن که از سوی سازمان اطلاعات و امنیت امریکا نیز حمایت می‌شوند.
 
رونمایی از بنیادهای ایرانی عرفان و تصوف اسلامی
ایران نیز با دکتر نصرالله پورجوادی محقق و عرفان‌پژوه به بهانه انتشار تازه‌ترین اثر وی به نام «قوت دل و نوش جان» درباره عرفان و تصوف اسلامی به گفت‌وگو نشسته است. وی در بخشی از این مصاحبه می‌گوید: عرفان تفکری متکی به‌خواص است، برای عموم مردم نیست. در ایران هم این چنین بود. اعتقادات دینی عمومیت داشت و دارد ولی در کنارش عرفان و فلسفه هم بود، عرفان و فلسفه و… با هم قابل جمع است چون جنبه افلاطونی در ایران داشت. عرفان که مختص خواص بوده در ایران، به همین دلیل تأثیر خودش را بر عامه مردم هم می‌گذاشت. اخلاق دینی، معارف دینی و آن چیزهایی که با اسطوره جمع می‌شده و عامه مردم از آن استفاده می‌کردند و به آن اعتقاد داشتند در قرن دوم بوده است ما مثلاً از بابک خرمدین اسم می‌بریم ولی بابک خرمدین را بدرستی نمی‌شناسیم که بوده و چه بوده است. چیزهایی سه چهار قرن بعد درباره‌اش نوشتند که وی خربزه فروش بوده و چه بوده و چه بود. می‌خواستند تحقیرش کنند ایرانی را در آن دوره اسلامی می‌خواستند خوار و خفیف کنند. می‌خواستند بزنند، بگویند ایرانی‌ها چیزی نداشتند، هیچی نبودند، بعد خودشان آمدند و خودشان را نابود کردند. من نمی‌خواهم بگویم بابک خرمدین انسان بزرگی بوده و فیلسوفی طراز اول به حساب می‌آمد. نه، من می‌گویم ما بابک خرمدین را درست نشناختیم. ما نمی‌توانیم اکتفا کنیم به حرف‌هایی که بعد از دو قرن درباره‌اش نوشتند و تحقیرش کردند. یا افراد اهل تفکر فراوان داشتیم. اهل فلسفه داشتیم. ایرانیان مجالسی دایر می‌کردند برای شنیدن و دیدن که به آن می‌گفتند سماع عبرت و نظر عبرت. یعنی جنبه افلاطونی برایش قائل بودند این مجالس در بطن خود بدین معنا بوده‌اند که از طریق مشاهده می‌شد رسید به حسن کلی؛ و این چیزی نبوده جز فلسفه ایرانی. نمی‌توانیم بگوییم این را افلاطون از ایرانیان گرفته یا نه خودش مبدع آن بوده است.
 
بازاندیشی در اسلام
بازاندیشی در اسلام کتابی به قلم محمد آرگون، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه سوربن است که با برگردان احمد موثقی از سوی انتشارات روزنه به بازار آمد. محمد آرگون (2010- 1938) اهل الجزایر و تحصیلکرده فرانسه، بیش از 110 اثر به زبان فرانسوی تألیف کرده که تعداد اندکی از آنها به عربی یا فارسی ترجمه شده‌ است. کتاب بازاندیشی اسلام از نخستین آثاری است که توسط رابرت لی، استاد علوم سیاسی کالج کلرادو به انگلیسی ترجمه شده است. محمد آرگون در این کتاب با رهیافت مقایسه‌ای و با کاربرد ابزارهای انسان‌شناسی، نشانه‌شناسی، جامعه‌شناسی و فلسفه پست مدرن، به‌طرح و بررسی مفاهیم کلیدی مورد بحث و اختلاف، همچون حقوق بشر، حقوق زنان، فرد و شهروند، ناسیونالیسم و سکولاریسم، اخلاق و سیاست، رابطه بین دین و فلسفه و علم، میراث یونانی و تصوف می‌پردازد. او می‌کوشد به بسیاری از سوءبرداشت‌ها ، توهم‌ها و سوءتفاهم‌ها درباره دین و مدرنیته، اسلام و غرب پاسخ داده و با بازاندیشی جامع و برانگیزاننده درباره اندیشه و تاریخ اسلام، مخاطبان غربی و شرقی را از منازعات قوم مدارانه قدیمی و برخورد تمدن‌ها برحذر داشته و با ارائه درکی جامع‌تر از اسلام و رابطه تاریخی آن با یهودیت و مسیحیت، همگان را به گفت‌وگو و تحمل و مدارا و صلح و مسالمت دعوت کند. آرگون در این اثر نقدی رادیکال از اسلام‌شناسی در شرق و غرب هر دو ارائه می‌دهد و گفتمان‌های خاورشناسان و سنت‌گرایان و اسلام‌گرایان ایدئولوژیک و بنیادگرا را به یکسان به چالش می‌کشد و درصدد حل بحران هویتی است که مسلمانان را از مدرنیته تحمیلی و سنت وارونه شده هر دو دلسرد و بیگانه کرده‌ است.