تأثیرات واقعه یازدهم سپتامبر بر مسلمانان خاورمیانه
دین عبیدالله
باسم یوسف، مجری برنامه‌های تلویزیونی و طنزپرداز سیاسی مصری می‌گوید: “واقعۀ 11 سپتامبر فقط یک فاجعه نبود، بلکه آغاز آشفتگی و ناآرامی وحشتناکی بود که هنوز هم خاورمیانه گرفتار آن است”. وقتی از طریق ایمیل، تماس‌های تلفنی و رسانه‌های اجتماعی سعی کردم نظر مسلمانان دیگر را دربارۀ عواقب این واقعه بشنوم، به این نتیجه رسیدم که بقیۀ مسلمانان در جهان عرب نیز همین دیدگاه را دارند.
حال در پانزدهمین سالگرد این حادثه، ما در ایالات متّحده به تغییر و تحوّلاتی می‌اندیشیم که این رخداد در کشورمان به آنها دامن زد. این حادثه کمابیش بر زندگی همۀ ما تأثیر گذاشت.
من تا پیش از این واقعه هرگز به خاورمیانه سفر نکرده بودم و اگر بخواهم صادق باشم باید بگویم اصلاً تمایلی به این کار نداشتم. اما ظرف پانزده سال گذشته به خاطر مسائل کاری یا تفریح، تقریباً به تمام کشورهای این حوزه سفر کرده‌ام. حال دوستان بی‌شماری در خاورمیانه دارم و به‌عینه شاهد بوده‌ام که تأثیرات واقعۀ 11 سپتامبر بر جهان عرب، بسیار متنوّع‌تر از چیزی بوده است که رسانه‌های آمریکایی نشان می‌دهند. لذا از دوستان مختلفم در جهان عرب خواستم تا دیدگاه خود را راجع به تأثیرات این واقعه بر خاورمیانه بیان کنند.
کریم کاظم که یک پژوهشگر 39 سالۀ مصری در حوزۀ علوم سیاسی است می‌گوید: "واقعۀ یازده سپتامبر خاورمیانه را محکوم به فنا کرد. او معتقد است خاورمیانه پس از 11 سپتامبر به میدان جنگی تبدیل شد که غرب در آن لشکرکشی‌های نظامی غیرموجّه و ناحقّی را به راه انداخت.
من با هرکه صحبت کردم، دیدگاهش این بود که جنگ آمریکا با عراق بدترین مصیبتی بوده که در پی واقعۀ یازده سپتامبر بر سر خاورمیانه فرود آمده است. پیامدهای این جنگ نیز چیزی بیش از آمار 160 هزار غیرنظامیِ کشته‌شده در آن بوده است. این جنگ در بسیاری از معضلاتِ امروزِ منطقه نقش داشته است.
جلال ایّوبِ 36 ساله که حقوقدان و میزبان برنامه‌های رادیویی است می‌گوید: "کشتارهای سوریه، اقدامات تروریستی داعش و شدت گرفتن تفرقۀ میان شیعیان و اهل سنّت در منطقه، همگی بلایایی هستند که جنگ عراق بر سر جهان عرب نازل کرده است." اما از نظر بسیاری از اعراب، عواقب واقعۀ 11 سپتامبر بسیار فراتر از مسألۀ جنگ است. «مبارزه با تروریسم» که آمریکا پس از 11 سپتامبر داعیه‌دار آن بوده است، موجب شده است که بعضی از رهبرانِ جهان عرب، غالباً ناعادلانه و شرورانه، دگراندیشی‌ها و مخالفت‌ها را در کشور خود سرکوب کنند؛ مثل وضعیتی که در مصر و عربستان سعودی شاهد آن بوده‌ایم. یک نمونه از این سرکوب‌ها که به اسم «مبارزه با تروریسم» انجام می‌شود آن بود که در سال 2013 «باسم یوسف» طنزپرداز معروف مصری به خاطر استهزاء رئیس‌جمهور وقت، محمّد مرسی توقیف شد.
برایم شگفت‌انگیز بود که واقعۀ 11 سپتامبر بر تمام اشخاصی که به‌نحوی با آنها در ارتباط بودم تأثیر گذاشته بود. ریک ابی (Rik Aby) که یک بازیگر 36 ساله اهل امارات متّحدۀ عربی است می‌گوید: "پس از واقعۀ 11 سپتامبر، سفر کردن به ایالات متّحده بسیار دشوار شده است." او معتقد است که پذیرفته نشدن او در یکی از دانشگاه‌های آمریکا صرفاً به خاطر اصالت عربی و خاورمیانه‌نشینیِ او بوده است.
هدف عملیات تروریستی 11 سپتامبر کشور آمریکا بوده است، اما دامنۀ قربانیان این فاجعه بسیار فراتر از این کشور است. تا به اینجا رایج‌ترین پاسخی که دربارۀ تأثیرات منفی واقعۀ 11 سپتامبر بر زندگی افراد دریافت کرده‌ام این بوده است که حملات تروریستی در حقّ دین اسلام اجحاف کرده‌اند و باعث شده‌اند این دین از نگاه بسیاری هم‌سنگ با تروریسم قلمداد شود. رسانه‌های غربی تمام اعراب و مسلمانان را ذاتاً بد تصویر می‌کنند.
ممکن است بعضی‌ها در آمریکا متوجّه نباشند که در جهان عرب مردم به لطف رسانه‌های اجتماعی بلافاصله مطالب نفرت‌آمیزی را که دربارۀ مسلمانان گفته می‌شود (مثل سخنان دونالد ترامپ) دریافت می‌کنند. لذا جای تعجّب نبود که بسیاری از کسانی که با آنها صحبت می‌کردم، در جریان دشمن‌سازیِ ترامپ از مسلمانان قرار داشتند؛ از اظهارات بی‌پایه و اساس او مبنی بر جشن گرفتن مسلمانان در 11 سپتامبر گرفته، تا پیشنهاد وی مبنی بر ممنوعیت حضور مسلمانان در آمریکا. روشن است که ترامپ در حال تخریب وجهۀ آمریکا در خارج از این کشور است.
علی السید، طنزپرداز اهل دوبی می‌گوید من ظرف پانزده سال گذشته مجبور بوده‌ام که به روش‌های مختلفی از دین و اعتقادات خودم در رسانه‌های اجتماعی دفاع کنم. در حالی که تا قبل از حملات 11 سپتامبر، این که انسان مجبور به چنین مدافعه‌ای باشد، اهانت‌آور تلقّی می‌شد. او همچنین ترامپ را به خاطر این ادّعا که مسلمانان در روز یازده سپتامبر جشن می‌گیرند سرزنش می‌کند.
یکی از پاسخ‌های دیگری که دربارۀ پیامدهای ناگوار حادثۀ 11 سپتامبر دریافت کردم، این بود که مسلمانان از تبعیض‌هایی که نسبت به آنها صورت می‌گیرد به ستوه آمده‌اند. یوسف در این رابطه به‌اختصار می‌گوید:
"چرا باید به خاطر هر فاجعه‌ای که رخ می‌دهد من عذرخواهی کنم؟ چون دین و زبان یا رنگ پوستم مشابه کسانی بوده که مرتکب آن جنایات شدند؟! در حالی که پیروان ادیان دیگر مجبور نیستند به خاطر رخ دادن هر حادثه‌ای عذرخواهی کنند!"
حال آن که شاید در جهان عرب نیز اشخاص بسیاری از سیاست‌های خارجی آمریکا متنفّر باشند، اما این دلیل نمی‌شود که نسبت به مردمان آمریکا نیز انزجار بورزند! خانم بارنت (Barnett) که میهمان‌دار هواپیما است می‌گوید: "من در پروازهایی که بین کشورهای عرب و آمریکا داشته‌ام، شاهد بوده‌ام که تعداد عرب‌هایی که از آمریکایی‌ها متنفّرند بسیار کمتر از آمریکایی‌هایی است که از عرب‌ها خوششان نمی‌آید. بعضی آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که ما اعراب هنوز هم در چادر زندگی می‌کنیم، سوار شتر می‌شویم و همه تروریست‌هایی هستیم که می‌خواهیم آمریکایی‌ها را بکشیم!"
جای تأسّف است که بعضی افراد سرشناس در آمریکا مثل دونالد ترامپ، نه تنها سیاست‌های دولت‌های عربی را سیاه‌نمایی می‌کنند، بلکه خودِ مردمان جهان عرب، به‌ویژه مسلمانان را نیز دشمن مردم آمریکا معرّفی می‌نمایند!
بله، دامنۀ قربانیان حملات 11 سپتامبر بسیار فراتر از مردم آمریکا بوده است و مردم کشورهای عرب و مسلمان را نیز دربرگرفته است. اینک ما راه درازی در پیش داریم تا بین آمریکا و جهان عرب پلی بر مبنای «انسانیت مشترکمان» بسازیم که حلقۀ گمشدۀ گفتگوهایمان است.
کریم کاظم که یک پژوهشگر 39 سالۀ مصری در حوزۀ علوم سیاسی است می‌گوید: "واقعۀ یازده سپتامبر خاورمیانه را محکوم به فنا کرد. او معتقد است خاورمیانه پس از 11 سپتامبر به میدان جنگی تبدیل شد که غرب در آن لشکرکشی‌های نظامی غیرموجّه و ناحقّی را به راه انداخت.
من با هرکه صحبت کردم، دیدگاهش این بود که جنگ آمریکا با عراق بدترین مصیبتی بوده که در پی واقعۀ یازده سپتامبر بر سر خاورمیانه فرود آمده است. پیامدهای این جنگ نیز چیزی بیش از آمار 160 هزار غیرنظامیِ کشته‌شده در آن بوده است. این جنگ در بسیاری از معضلاتِ امروزِ منطقه نقش داشته است.
جلال ایّوبِ 36 ساله که حقوقدان و میزبان برنامه‌های رادیویی است می‌گوید: "کشتارهای سوریه، اقدامات تروریستی داعش و شدت گرفتن تفرقۀ میان شیعیان و اهل سنّت در منطقه، همگی بلایایی هستند که جنگ عراق بر سر جهان عرب نازل کرده است." اما از نظر بسیاری از اعراب، عواقب واقعۀ 11 سپتامبر بسیار فراتر از مسألۀ جنگ است. «مبارزه با تروریسم» که آمریکا پس از 11 سپتامبر داعیه‌دار آن بوده است، موجب شده است که بعضی از رهبرانِ جهان عرب، غالباً ناعادلانه و شرورانه، دگراندیشی‌ها و مخالفت‌ها را در کشور خود سرکوب کنند؛ مثل وضعیتی که در مصر و عربستان سعودی شاهد آن بوده‌ایم. یک نمونه از این سرکوب‌ها که به اسم «مبارزه با تروریسم» انجام می‌شود آن بود که در سال 2013 «باسم یوسف» طنزپرداز معروف مصری به خاطر استهزاء رئیس‌جمهور وقت، محمّد مرسی توقیف شد.
برایم شگفت‌انگیز بود که واقعۀ 11 سپتامبر بر تمام اشخاصی که به‌نحوی با آنها در ارتباط بودم تأثیر گذاشته بود. ریک ابی (Rik Aby) که یک بازیگر 36 ساله اهل امارات متّحدۀ عربی است می‌گوید: "پس از واقعۀ 11 سپتامبر، سفر کردن به ایالات متّحده بسیار دشوار شده است." او معتقد است که پذیرفته نشدن او در یکی از دانشگاه‌های آمریکا صرفاً به خاطر اصالت عربی و خاورمیانه‌نشینیِ او بوده است.
هدف عملیات تروریستی 11 سپتامبر کشور آمریکا بوده است، اما دامنۀ قربانیان این فاجعه بسیار فراتر از این کشور است. تا به اینجا رایج‌ترین پاسخی که دربارۀ تأثیرات منفی واقعۀ 11 سپتامبر بر زندگی افراد دریافت کرده‌ام این بوده است که حملات تروریستی در حقّ دین اسلام اجحاف کرده‌اند و باعث شده‌اند این دین از نگاه بسیاری هم‌سنگ با تروریسم قلمداد شود. رسانه‌های غربی تمام اعراب و مسلمانان را ذاتاً بد تصویر می‌کنند.
ممکن است بعضی‌ها در آمریکا متوجّه نباشند که در جهان عرب مردم به لطف رسانه‌های اجتماعی بلافاصله مطالب نفرت‌آمیزی را که دربارۀ مسلمانان گفته می‌شود (مثل سخنان دونالد ترامپ) دریافت می‌کنند. لذا جای تعجّب نبود که بسیاری از کسانی که با آنها صحبت می‌کردم، در جریان دشمن‌سازیِ ترامپ از مسلمانان قرار داشتند؛ از اظهارات بی‌پایه و اساس او مبنی بر جشن گرفتن مسلمانان در 11 سپتامبر گرفته، تا پیشنهاد وی مبنی بر ممنوعیت حضور مسلمانان در آمریکا. روشن است که ترامپ در حال تخریب وجهۀ آمریکا در خارج از این کشور است.
علی السید، طنزپرداز اهل دوبی می‌گوید من ظرف پانزده سال گذشته مجبور بوده‌ام که به روش‌های مختلفی از دین و اعتقادات خودم در رسانه‌های اجتماعی دفاع کنم. در حالی که تا قبل از حملات 11 سپتامبر، این که انسان مجبور به چنین مدافعه‌ای باشد، اهانت‌آور تلقّی می‌شد. او همچنین ترامپ را به خاطر این ادّعا که مسلمانان در روز یازده سپتامبر جشن می‌گیرند سرزنش می‌کند.
یکی از پاسخ‌های دیگری که دربارۀ پیامدهای ناگوار حادثۀ 11 سپتامبر دریافت کردم، این بود که مسلمانان از تبعیض‌هایی که نسبت به آنها صورت می‌گیرد به ستوه آمده‌اند. یوسف در این رابطه به‌اختصار می‌گوید:
"چرا باید به خاطر هر فاجعه‌ای که رخ می‌دهد من عذرخواهی کنم؟ چون دین و زبان یا رنگ پوستم مشابه کسانی بوده که مرتکب آن جنایات شدند؟! در حالی که پیروان ادیان دیگر مجبور نیستند به خاطر رخ دادن هر حادثه‌ای عذرخواهی کنند!"
حال آن که شاید در جهان عرب نیز اشخاص بسیاری از سیاست‌های خارجی آمریکا متنفّر باشند، اما این دلیل نمی‌شود که نسبت به مردمان آمریکا نیز انزجار بورزند! خانم بارنت (Barnett) که میهمان‌دار هواپیما است می‌گوید: "من در پروازهایی که بین کشورهای عرب و آمریکا داشته‌ام، شاهد بوده‌ام که تعداد عرب‌هایی که از آمریکایی‌ها متنفّرند بسیار کمتر از آمریکایی‌هایی است که از عرب‌ها خوششان نمی‌آید. بعضی آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که ما اعراب هنوز هم در چادر زندگی می‌کنیم، سوار شتر می‌شویم و همه تروریست‌هایی هستیم که می‌خواهیم آمریکایی‌ها را بکشیم!"
جای تأسّف است که بعضی افراد سرشناس در آمریکا مثل دونالد ترامپ، نه تنها سیاست‌های دولت‌های عربی را سیاه‌نمایی می‌کنند، بلکه خودِ مردمان جهان عرب، به‌ویژه مسلمانان را نیز دشمن مردم آمریکا معرّفی می‌نمایند!
بله، دامنۀ قربانیان حملات 11 سپتامبر بسیار فراتر از مردم آمریکا بوده است و مردم کشورهای عرب و مسلمان را نیز دربرگرفته است. اینک ما راه درازی در پیش داریم تا بین آمریکا و جهان عرب پلی بر مبنای «انسانیت مشترکمان» بسازیم که حلقۀ گمشدۀ گفتگوهایمان است.
* دین عبیدالله طنزپرداز سیاسی، مجری و گزارشگر برنامه‌های رادیویی است.
