رفتار حذفی، دایره موضوعات سینمایی را از مضامین دینی و مذهبی تهی می کند/توقف اکران با اعتراض١۵ نفره، نشان دهنده بی‌اختیاری مدیریت فرهنگی است

روزنامه شرق که عکس بزرگی از وزیر خارجه آمریکا را برای کار در نیم تای صفحه اول خود برگزیده و چهار صفحه نیز به گزارش تصویری مذاکرات هسته ای اختصاص داده است، در کنار تیتر اصلی «فرجامِ نبرد دیپلمات‌ها» که به تصویب قطع‌نامه لغو تحریم می‌پردازد، این عناوین را برجسته ساخته است:
«آنچه در شورای امنیت گذشت»،
«چکیده‌ای از فرازهای قطع‌نامه»،
«یک چادر، یک هتل؛ گزارش تصویری محمد فرنود از دیپلماسی قرن»،
«رازهای وین گزارش نهایی خبرنگار اعزامی «شرق» به وین»،
«روز پایداری در برابر «پایداری»؛ ظریف امروز به بهارستان می‌رود»،
و «برکات رفع تحریم در آموزش عالی در گفتگو با احمد شیرزاد»

تا مسئله ورود هنرمندان سینما به مفاهیم دینی نزد مراجع حل نشود، نمی‌توان تبلیغ دین را با ابزارهای پرقدرت زمانه به پیش برد/سکوت معنادار و عجیب نهادهای دینی و عمومی از دید اذهان عمومی پنهان نمی‌ماند/با عدم نمایش رستاخیز، کسی نمی‌تواند من‌بعد از سینماگران طلب «سینمای دینی» کند!/دشنام به یک عاشق حسین(ع) در تجمع روز چهارشنبه، به سخره گرفتن تمام آموزه‌های دینی است
شرق در یادداشت روز خود با عنوان «سکوت عجیب نهادهای تأثیرگذار» به قلم امیرحسین علم‌الهدی‌، کارشناس سینما به انتقاد از سکوت نهادهای دینی در قبال توقف اکران «روز رستاخیز» پرداخته و عدم نمایش این فیلم را تمام کننده «حجت» سینماگران برای نهاد مرجعیت و نهادهای دینی و منتقدان سینما برای همیشه دانسته است. در بخش هایی از این یادداشت آمده است:
«توقف نمایش فیلم رستاخیز اتفاق تلخی است و طبیعی است که ورود هنرمندان سینما به مفاهیم و وقایع دینی بعد از این با ریسک بیشتری دنبال می‌شود و طبیعی است که هرچقدر ریسک فعالیتی به سمت بالا سوق یابد، ورود اهل فن به این فعالیت کمتر خواهد شد. البته درویش و تیم سازنده‌اش می‌دانستند که ورود به این حیطه بالاخص نمایش چهره اهل‌بیت سلام‌الله‌علیها و بالاخص حضرت اباالفضل(ع) بدون هزینه نخواهد بود.
آنان می‌دانستند قطعا از یک‌سو با واکنش تعدادی از مراجع دینی با نگاه خیرشان و از دیگرسو با واکنش تندروها مواجه خواهند شد. عده‌ای قلیل که همیشه با مفاهیم و آموزه‌های دینی آن‌ طوری ‌که خودشان می‌پسندند برخورد می‌کنند!
به‌هرحال چنانچه بخواهیم مفاهیم والای اسلام را گسترش دهیم، چاره‌ای نداریم که از این رسانه پرنفوذ با خبرگانش استفاده کنیم و طبیعی است تا زمانی که این مسئله نزد این مراجع عظام حل نشود نمی‌توان تبلیغ دین اسلام را با ابزارهای پرقدرت زمانه به پیش برد و حضرت علی(ع) هم ١۴ قرن پیش به‌درستی فرمودند: فرزند زمانه خویش باشید که اشاره‌ای است به ضرورت تجهیز به ابزار روز….
در این اتفاق تلخ از منظر مجموعه قوانین رسمی کشور، ارشاد برای حفظ شأنیت نهاد مرجعیت گویا چاره‌ای نداشت که از نمایش فیلم رستاخیز جلوگیری کند. تا آنجایی که اطلاع دارم، هم تیم سازنده و هم مدیران ارشاد رایزنی‌هایی را با تعدادی از مراجع معظم داشته‌اند.

با توجه به تکثر آرای این نهاد مهم درخصوص الزامات مسائل فقهی، باید بپذیریم که اتفاق‌نظر مراجع در چگونگی نمایش چهره اهل بیت(ع) تقریبا غیرممکن است و طبیعی است که اختلاف فتاوی فقهی نزد مراجع شیعه یکی از دلایل پویایی فقه شیعی است. در این اختلاف فقهی که اکثر فقها رأی به بلامانع‌بودن نمایش چهره اهل بیت(ع) داده‌اند و عده‌ای از مراجع عظام نظر فقهی دیگری دارند، انتظار ایستادگی ارشاد و تیم سازنده کمی دور از واقع‌بینی و انصاف است. البته طبیعی است هزینه روانی عدم نمایش فیلم توسط ارشاد بالطبع به‌دلیل جایگاه حاکمیتی این وزارت در میان افکار عمومی بالا خواهد بود و انگشت بی‌تدبیری و ناامیدی به‌سوی دولت تدبیر و امید نشانه خواهد رفت! اما نکته‌ای که نباید از دید اذهان عمومی پنهان بماند، سکوت معنادار نهادهای دینی، عمومی، رسانه ملی و مجلس شورای اسلامی است که به‌نحوی در نمایش فیلم نقش داشتند و قبل از نمایش فیلم کمک کردند تا فیلم به اکران عمومی به بهترین نحو ممکن درآید اما اکنون، سکوت عجیبی این نهادها را دربر گرفته است و گویا حاضر نیستند حداقل جهت احترام به افکار عمومی، نقش خود را در این «توقف نمایش» و یا حداقل ضرورت نمایش این فیلم بازتعریف کنند!
سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه هنری، سپاه پاسداران، بسیج، صداوسیما، مجلس شورای اسلامی و سایر نهادها و دستگاه‌هایی که به‌نحو مطلوب به کمک نمایش فیلم آمدند و سازندگان را سپاس گفتند اگر از ارشاد به نهاد مرجعیت نزدیک‌تر نباشند، قطعا دورتر نیستند و طبیعی است که ارشاد به‌دلیل ورود بخشی از مرجعیت به‌تنهایی توان مدیریت موضوع را نخواهد داشت. این نهادهای مهم دینی، هنری، نظامی و رسانه‌ای می‌توانستند با رایزنی‌های خود ارشاد را در توضیح ضرورت نمایش این فیلم به احترام اکثریت نهاد مرجعیت پس از بالاگرفتن اعتراضات یاری رسانند. حداقل می‌توانستند بخشی از مسئولیت این تصمیم عدم نمایش را برعهده بگیرند! درصورت عدم نمایش این فیلم، این نهادهای مهم نمی‌توانند به سینماگران خرده بگیرند که چرا برای «دین» فیلم نمی‌سازند و سینماگران را به بی‌تفاوتی به دین متهم کنند! درحالی‌که انتظار این است که در این مرحله حساس تاریخ سینما را که به یمن بچه‌مسلمان‌ها و با پولی غیر از دولت، فیلم متفاوتی از قیام عاشورا به تولید رسیده است هرنهاد و شخص تأثیرگذاری از ضرورت نمایش فیلم هم دفاع کند. «رستاخیز» با تمام نقاط مثبت و منفی‌اش تجربه‌ای است که نباید به بایگانی برود و چنانچه سینمای دینی می‌خواهیم، باید از نمایش فیلم دفاع کنیم و مطمئن باشیم عدم نمایش این فیلم «حجت» سینماگران را برای نهاد مرجعیت و نهادهای دینی و منتقدان سینما برای همیشه تمام می‌کند و بالطبع کسی نمی‌تواند من‌بعد از سینماگران طلب «سینمای دینی» کند!
نگارنده در پایان این یادداشت نمی‌تواند تأسف شدید خود را از رفتار به دور از مکارم دین محمد(ص) و اخلاق حسینی(ع) در تجمع روز چهارشنبه جلو وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراز ندارد و به بهانه دفاع از دین و قیام حسین(ع) و مرجعیت، تمام آموزه‌های دینی را عده‌ای در این تجمع به سخره گیرند و یک بچه هیأتی و عاشق حسین (ع) را به‌خاطر ساخت فیلمی از مولایش به باد دشنام گیرند! نهاد مرجعیتی که نگارنده می‌شناسد، حفظ آبروی مؤمن را برتر از حفظ کعبه می‌شناسد و نشان‌دادن تصویر غیرمعصومین(ع) در درجه بعد از این ضرورت «حفظ آبروی یک مسلمان» یقین نزد نهاد مرجعیت و عاشقان اهل بیت(ع) است!»

اگر گروهی با رستاخیز مخالف هستند، نباید مانند چماق‌داران به خیابان بریزند و اعتراض کنند/رفتار حذفی، روزبه‌روز دایره موضوعات سینمایی را از مضامین دینی و مذهبی تهی می کند/توقیف یک فیلم دینی هزینه‌های زیادی را به بار می‌آورد/پایین‌کشیدن یک فیلم با اعتراض١۵ نفر جلوی ارشاد، نشان دهنده بی‌اختیاری مدیریت فرهنگی است/بسیاری از معترضان اصلا فیلم را ندیده‌اند، چطور می‌شود بی‌اینکه فیلمی دیده شود، درباره آن قضاوت کرد؟
شرق در صفحه ۱۴ به حمایت سینماگران از فیلم «درویش» پرداخته و در گزارشی با عنوان «احقاق حق رستاخیز» می نویسد:
طبق نامه‌ای که از وزارت ارشاد به شورای صنفی نمایش ابلاغ شد، اکران فیلم سینمایی «رستاخیز» تعلیق شده است و در جلسه شورای صنفی نمایش تصویب شد به‌مدت یک هفته به احترام امام‌حسین(ع) بر سردر سینماهایی که فیلم را از ٢۴ تیرماه اکران کردند، پرده سفید نصب شود تا در همین مدت در مورد اکران آن تصمیم‌گیری شود».
اینها صحبت‌های غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش است در گفت‌وگو با «شرق» درباره شرایط اکران فیلمی که این‌روزها مُهر توقیف بر پیشانی دارد. سهم «رستاخیز» از اکران تا به امروز تنها چند سانس محدود بوده است و همچنان ٧۵ سینما در تهران و شهرستان‌ها منتظر پاسخی روشن از سمت وزارت ارشاد مبنی‌بر اکران این فیلم هستند.
احمدرضا درویش، کارگردان این فیلم سینمایی، که نتیجه ١٠ ساله فعالیت خود و همکارانش در هاله‌ای از ابهام و تعلیق به‌سر می‌برد، طی چندروز گذشته واکنش‌های بسیاری به منتقدان فیلمش نشان داد. او در آستانه عید فطر با لحنی تند دولت را خطاب قرار داد و گفت :«به دستور دولت تدبیر و امید! در معامله‌ای کاملا سیاسی در برابر جهل و بی‌اخلاقی، پژواک ندای حسین(ع) رستاخیز را از اکران سینماهای کشور پایین کشید… به قضاوت تاریخ، پرچم حسین(ع) با ندای مراجع عالیقدر، افراشته خواهد ماند».
از سویی، مخالفان «رستاخیز» همچنان بر عدم اکران فیلم پافشاری می‌کنند و پلاکاردهایی مثل «اکران فیلم رستاخیز ممنوع» یا «من به اکران فیلم رستاخیز اعتراض دارم» مقابل وزارت ارشاد دست‌به‌دست می‌شود. هرچند در میان مخالفان سرسخت این فیلم سینمایی، چند نفر از سینماگران مدافع احقاق حق رستاخیز شدند و واکنش‌هایی نسبت به مشخص‌شدن شرایط اکران این فیلم نشان دادند.

داریوش مهرجویی یکی از سینماگرانی است که نسبت به اعتراض‌های این‌چنینی مقابل وزارت ارشاد انتقاد دارد. او در این‌باره به ایلنا می‌گوید: «یک فیلم‌ساز کاربلد و خوشنام، فیلم سختی را کارگردانی کرده و ساخته و مجوز لازم را برای اکران گرفته است، حالا نباید نمایش این فیلم تحت‌تأثیر اعتراضات خیابانی قرار بگیرد. حتی اگر گروهی با این فیلم یا فیلم‌های دیگر مخالف هستند نباید مانند چماق‌داران به خیابان بریزند و اعتراض کنند. حتی اگر چنین اتفاقی افتاد، ارشاد نباید از مجوز خود پا پس بکشد.»
کمال تبریزی نیز از دیگر سینماگرانی بود که به عدم اکران رستاخیز واکنش نشان داد. او در یادداشتی به آینده فیلم‌سازی در ایران اشاره کرد و نوشت: «رفتار حذفی و عدم وجود تعامل لازم با فیلم‌سازان روزبه‌روز دایره موضوعات سینمایی را از مضامین دینی و مذهبی، تهی و سینماگران را دلزده و ناامید، ناخواسته به سوی نوع دیگری از فیلم‌سازی می‌کشاند که نمایش آنها بر پرده سینماها در حال تکثیر است! سرگرمی خلسه‌آوری که اندیشه در آن کمترین حضور را دارد! ادامه ممانعت از نمایش آثار توقیفی، تا آنجا که حتی دامن اثری همچون «رستاخیز» را نیز می‌گیرد سرانجام به نقطه‌ای منتهی خواهد شد که نتیجه‌اش تسلط روحیه احتیاط و بی‌تفاوتی بر فضای سینمای ایران و در مقابل و در آینده‌ای نه چندان دور، حاکمیت تدریجی فیلم‌های بی‌خاصیت و مبتذل بر سالن‌های نمایش کشور است».
منوچهر محمدی، تهیه‌کننده سینمای ایران نیز در گفت‌وگویی با ایسنا درباره لغو اکران این فیلم یادآور شد که رسانه‌های خارجی به دنبال خوراک برای خود هستند و سعی می‌کنند هر نقطه ضعف یا نکته منفی را بزرگ‌نمایی کنند. عدم نمایش یک فیلم شاید در حالت عادی چندان عجیب نباشد اما توقیف یک فیلم دینی هزینه‌های زیادی را به بار می‌آورد.

کانون کارگردانان جلسه‌ای تشکیل نداده
همایون اسعدیان، رئیس کانون کارگردانان سینمای ایران درباره واکنش این کانون نسبت به حواشی‌ای که منجر به توقف فیلم «رستاخیز» شده به «شرق» گفت: «شورای مرکزی کانون کارگردانان هنوز در این زمینه جلسه‌ای تشکیل نداده و به محض اینکه تشکیل جلسه دهد، نتیجه‌اش را رسانه‌ای می‌کنیم.»

پرتوی: معترضان، محق نیستند
کامبوزیا پرتوی، سناریست و کارگردان مستقل سینمای ایران نیز در گفت‌وگو با «شرق» به حواشی این فیلم اعتراض کرد و گفت: «اتفاقا روزی که به اکران این فیلم اعتراض شد، من هم جلوی وزارت ارشاد بودم و معترضان را دیدم. تعدادشان واقعا قابل توجه بود، شاید ١۵ نفر و شاید هم ١٨ نفر و همین تعداد کافی بوده برای پایین‌کشیدن یک فیلم. توقف این فیلم، بی‌اختیاری مدیریت فرهنگی را نشان می‌دهد. همان‌طور که بعضا دیده شده عده‌ای کنسرت‌ها را هم می‌بندند. آنها که اعتراض می‌کنند، اصلا محق نیستند. چون قبلا یک رئیس‌جمهوری انتخاب شده و بعد آن رئیس‌جمهور، دولت چیده و اعضای آن دولت به این فیلم پروانه نمایش دادند. نمی‌دانم چقدر این افراد را پررو کرده‌اند که هرجا بروند، هرچه را دلشان بخواهد می‌بندند. باید برای ناتوانی مدیریت فرهنگی فکری کرد؛ چون مجموعه مدیریت فرهنگی می‌توانست مقتدرتر از این عمل کند. همیشه عده‌ای جلو می‌آیند و فیلمی را پایین می‌کشند و نمی‌دانم در برابر این اتفاقات چه می‌توان کرد. مدیران فرهنگی باید فکری برای این افراد بکنند و یک‌بار هم که شده اقتدارشان را نشان دهند. به‌خصوص در مورد «رستاخیز» که پیش از ساخت حتی با نظر مجتهدان هماهنگ بوده. از اتفاقاتی که برای «رستاخیز» افتاده واقعا متأسفم. مکررشدن این توقیف‌‌ها سبب می‌شود ما دوباره فکر کنیم از کجا سرمایه‌گذاری پیدا کنیم که در این سینما احساس امنیت کند و چه کنیم تا باز چرخ سینما بچرخد. مجموع این اتفاقات، تأسف‌بار هستند.
ابوالحسن داوودی نیز روز گذشته در گفت‌وگو با ایسنا توقیف «رستاخیز» را جفا خواند و گفت: «به‌دلیل وضعیتی که برای این فیلم پیش آمده، شورای صنفی نمایش در جلسه امروز خود در یک موقعیت ویژه تصمیم‌گیری قرار داشت و همه اعضای شورا بر این‌امر متفق‌القول بودند که با توجه به جفایی که به فیلم «رستاخیز» رفته است‌، باید تصمیم جدی بگیریم و از این فیلم بیشترین حمایت را داشته باشیم».
اما «شهرام مکری»، کارگردان سینما، نیز می‌گوید: «فکر می‌کنم حق طبیعی یک فیلم اکران است و با پایین‌کشیده‌شدن از اکران، از حق طبیعی‌اش محروم می‌شود. وقتی یک فیلم مراحل قانونی را طی می‌کند، برای ساخته‌شدن و نمایش، فارغ از اینکه چه کسی آن را ساخته یا نماینده چه تفکری است، نباید جلو قانونی که به آن مجوز اکران داده، ایستاد. چنین چیزی سبب عدم اطمینان به قانون و نهایتا ایجاد ناامیدی می‌شود. من متأسفانه «رستاخیز» را ندیدم اما فکر می‌کنم چون فیلم هم قانونی تولید شده و هم زیر نظر همین قانون مراحل مختلف را طی کرده، باید به آن قانون احترام بگذاریم و چون قانون برایند نظر مردم است، بگذاریم خود مردم فیلم را ببینند و درباره‌اش قضاوت کنند. جالب است که بسیاری از معترضان اصلا فیلم را ندیده‌اند و چطور می‌شود بی‌اینکه فیلمی دیده شود، درباره آن قضاوت کرد؟»
در اجرای قانون تفاوتی بین خانه ‌پدری و رستاخیز وجود ندارد. فیلمی که مجوز اکران دارد، باید گران شود. با اینکه به نظر می‌رسید با توقیف فیلم سینمایی رستاخیز، فیلم دوران عاشقی علیرضا رئیسیان جایگزین آن خواهد شد اما شورای صنفی نمایش امیدوار است طی یک هفته‌ای که برای تعیین‌تکلیف شرایط اکران فیلم رستاخیز در نظر گرفته شده است، مشکلات نمایش فیلم مرتفع شود. در نهایت باید دید این‌بار دلواپسان پیروز میدان خواهند شد یا مجوز وزارت ارشاد؟

دیگر عناوین منتشر شده در روزنامه امروز، از این قرار است:
تظاهرات گسترده حامیان اخوان‌المسلمین
تداوم حملات عربستان به یمن